Belgische curator Karen Van Godtsenhoven tussen sterren als Lady Gaga en Serena Williams op Met Gala

Van Beirendoncks ontwerp is een van de meer dan 150 kledingstukken die vanaf maandag 6 mei worden tentoongesteld in de nieuwe expo ‘Camp: Notes on Fashion’, van het Costume Institute van het Metropolitan Art Museum (The Met) in New York.

Na de expo verdwijnen alle stukken opnieuw in de archieven van het Costume Institute. Ze zijn te fragiel om permanent aan het licht te worden blootgesteld. Het Costume Institute van het befaamde Metropolitan-kunstmuseum bestaat al sinds 1937. In 2014 werd het, na een twee jaar durende renovatie, heropend als het Anne Wintour Costume Center.

Net als de broze kledingstukken wordt Karen Van Godtsenhovens blootstelling - in dit geval aan de pers - nauwgezet gecontroleerd. Tien minuten krijgt onze fotograaf met haar. En de pr-verantwoordelijke staat erop dat het strak getimede interview, hoewel we beiden Nederlands spreken, in het Engels verloopt. Ze wil natuurlijk nagaan of we het zullen hebben over ‘Camp: Notes on Fashion’, de eerste tentoonstelling waar Van Godtsenhoven als curator aan meewerkte.

Vorig jaar ruilde Van Godtsenhoven haar job als curator van het ModeMuseum in Antwerpen in voor de prestigieuze functie van ‘associate curator’ van dit New Yorkse museum. Samen met hoofdcurator Andrew Bolton en een assistent-curator overzag ze de tientallen medewerkers van het ‘curatorial departement’ en de conservatie-, installatie- en collectieteams van de expo. De tentoonstelling wordt maandag feestelijk geopend met het glamoureuze Met Gala, met onder meer Lady Gaga, Serena Williams en Harry Styles op de viplijst.

‘Mijn eerste jaar hier was ongelooflijk’, zegt Van Godtsenhoven, die er met haar porseleinen huid en ranke gestalte wat fragiel uitziet. Een zacht rollende ‘r’ verraadt haar Brabantse tongval. ‘Vooral omdat ik zo gefocust kon zijn op één topic en al de research. Het voelt alsof ik aan een topuniversiteit zit. Er is altijd wel een expert die ik in een ander departement kan raadplegen.’

We ontmoeten haar niet in haar bureau in de oostelijke vleugel van het gebouw, maar in de Irene Lewisohn Costume Reference Library. Met het bruine tapijt en de zware houten stoelen en tafels ziet de bibliotheek er maar gewoontjes uit. Niet voor Van Godtsenhoven evenwel. ‘Dit is de meest ongelooflijke modebibliotheek ter wereld’, zegt ze. Haar grijsblauwe ogen lichten op. ‘Hier vind je alle denkbare modebronnen en veel zeldzame publicaties. Hier heb je alles waarvan je kan dromen.’ Ze zal het nog vele malen herhalen tijdens ons gesprek: ‘Ik ben een bibliotheekpersoon.’

Van Godtsenhoven was altijd al een boekenwurm. Als tiener fietste ze elke week naar de bibliotheek van Grimbergen, waar ze opgroeide als dochter van twee leerkrachten. Als tiener pikte ze er vooral Engelstalige romans van Britse schrijvers uit: Dickens, feministische schrijfsters als de Brontë-zussen en Virginia Woolf. ‘Mijn ouders houden erg van de Britse cultuur’, werpt ze als verklaring op. ‘We hadden zelfs schapen achter in de tuin.’ (lacht)

Ze verslond ook modemagazines. Zelf mode ontwerpen probeerde ze, maar ‘ik realiseerde me al snel dat ik niet creatief was in die zin. Mijn sterkte lag eerder in het woord.’ Literatuur studeren, eerst in Brussel, vervolgens in Manchester en ten slotte in Gent, bleek een logischer keuze. Een aanvullende opleiding in de informatie- en bibliotheekwetenschap ook: ‘Ik wou een job die met boeken te maken had.’

Terwijl ze als researcher werkte in de Gentse Universiteitsbibliotheek, tussen de 3 miljoen boeken in de Boekentoren, volgde ze nog een postgraduaat gender- en diversiteitsstudies. In haar vrije tijd kluste ze bij als model voor Dominique Models Agency en voor de shows van de modeontwerpers Dirk Van Saene en Tim Van Steenbergen, maar ook als modejournaliste. Ze schreef onder meer voor het Brusselse lifestylemagazine The Word, waar de Britse curator en schrijfster Hettie Judah toen hoofdredacteur was. Het was Judah die Van Godtsenhoven bij het ModeMuseum in Antwerpen tipte.

‘Karen wordt niet door mode verleid op een frivole manier’, zegt Judah. ‘Ze is heel belezen en kijkt naar mode vanuit de sociologie, antropologie en is geïnteresseerd in filosofie, feministische literatuur en theorie.’

Aan het Antwerpse ModeMuseum bevestigde Van Godtsenhoven wat Judah in haar zag: als geen ander slaagde ze erin te tonen hoe mode aan de sociale en maatschappelijke omwentelingen van een tijdperk gelijmd zit.

Ze was al bezig met slow fashion, recyclage, sociaal engagement en feminisme lang voor dat bon ton was. Ook privé: zo organiseerde ze panels over vrouwenrechten en nam ze een paar jaar geleden een Syrische vluchtelinge onder haar vleugels, met wie ze boeken las en… naar de bib ging.

Hoe komt een nuchtere Belg in een prestigieus instituut als The Met terecht? Een vacature voor een toptitel als ‘associate curator’ verschijnt niet meteen in Jobat, maar verspreidt zich via-via in het selecte groepje modecuratoren. ‘Er zijn maar een handvol modemusea’, zegt Van Godtsenhoven. ‘In die zin zijn we allemaal collega’s.’ Al hadden voor de job bij The Met maar enkele mensen de nodige ervaring.

Van Godtsenhoven, wereldwijd bekend als autoriteit op het vlak van 20ste- en 21ste-eeuwse mode, kon niet alleen de nodige geloofsbrieven voorleggen: een academische background (diploma’s literatuur, bibliotheekwetenschappen én genderstudies) en ervaring als curator bij het ModeMuseum van Antwerpen, dat internationaal hoog staat aangeschreven. Daar cureerde ze populaire en diepgravende, multidisciplinaire expo’s als ‘Olivier Theyskens: She walks in beauty’ en ‘Rik Wouters en het huiselijk utopia’.

De legendarische Andrew Bolton, de hoofdcurator aan het Fashion Institute en David Bowie-lookalike, polste zelf bij Van Godtsenhoven of ze interesse had in de job. Bolton herinnerde zich nog dat hij Van Godtsenhoven in 2011 een rondleiding had gegeven door de recordbrekende Alexander McQueen-tentoonstelling en dat ze in 2014 enkele weken research had gedaan in de bibliotheek van het Costume Institute, voor de MoMu-tentoonstelling ‘Game Changers’.

Nog eens vijf jaar later mag ze er permanent in de boeken bladeren voor haar research als associate curator. Een prestigieuze titel. Maar daar wil Van Godtsenhoven zelf niet over bluffen.

Als we haar vragen waarom zij nu net werd gekozen, aarzelt ze. Dik doen ligt haar niet. ‘Ik herinner me nog het moment waarop ik in de VS toekwam. De douaneambtenaar vroeg tijdens de controle van mijn paspoort en visum wat voor werk ik deed.’ Dat wilde hij weten omdat Van Godtsenhoven een Amerikaans visum kreeg voor buitenlanders met ‘buitengewone vaardigheden’.

De douanier wou weleens weten welke vaardigheden dat waren. ‘Maar ik was verlegen’, vervolgt ze. ‘Hij zei me: “Je zult moeten leren om meer Amerikaans te zijn.” Amerikanen worden meer gezien als stoutmoediger en direct. Het is typisch Belgisch om de dingen wat af te zwakken.’

Zo’n 30.000 jurken, jassen, schoenen en accessoires, om precies te zijn. Met een kralen mannencorsage van de Dinka-stam, Britse rijjassen en hakschoenen uit de 17de eeuw, 19de-eeuwse trouwjurken, Ferragamo’s regenboogkleurige plateausandalen (ontworpen voor actrice Judy Garland) en de Mondriaanjurk van Yves Saint Laurent behoort het archief van het Costume Institute tot de meest prestigieuze ter wereld.

‘Dit is een van de beste encyclopedische modecollecties ter wereld’, zegt Van Godtsenhoven, die aan The Met vooral cureert, maar ook helpt met het catalogiseren van de gigantische collectie en acquisities van historische en hedendaagse stukken, ook van Belgische designers. De temperatuur in het archief wordt strikt op 21 °C gehouden.

Nooit nog mogen de stukken worden gedragen of met de blote huid in contact komen. De blootstelling van de kleren aan licht wordt zoveel mogelijk beperkt. Zowel zichtbaar licht als UV-licht kan schadelijk zijn omdat het vezels verzwakt en de kleuren doet vervagen. Daarom worden de stukken in het donker bewaard. Tijdens expo’s worden ze uitgestald onder speciaal gefilterd, extrazacht licht.

De modetentoonstellingen die The Met decennialang organiseerde, waren tot in de jaren zeventig een duffe bedoening. Pas met de komst van de legendarische Diana Vreeland in 1972, toen net Vogue-hoofdredactrice op rust, kwam er leven in de brouwerij. Vreeland klopte het stof uit het slaperige modedepartement en liet zich volledig gaan in extravagante tentoonstellingen met lichteffecten, muziek en zelfs parfum.

Nadat Vogue-hoofdredactrice Anna Wintour in 1995 de organisatie van het evenement overnam, werd de gastenlijst nog beroemder en werden de decors nog extravaganter. In 2006, voor de expo ‘Anglomania’, werd er een complete Engelse tuin nagebouwd, inclusief appelboomheggen, 35.000 narcissen en 12.000 hyacinten. Het volgende jaar konden gasten zich aan levende pauwen in een kooi vergapen. Sinds enkele jaren wedijvert het Met Gala als rodeloperevent met de Oscars.

Ook de expo’s van het Costume Institute pikken daarvan een graantje mee. De jongste edities braken bezoekersrecords. Vorig jaar zagen meer dan 1,6 miljoen mensen de expo ‘Heavenly Bodies: Fashion and the Catholic Imagination’, waar pauselijke gewaden uit het Vaticaan werden tentoongesteld. Al zat Rihanna’s rodeloperoutfit daar wellicht voor iets tussen. Geheel in het katholieke thema van de tentoonstelling kwam ze in een sexy, met diamanten bezet pauskostuum aanzetten.

Sinds kort heerst een socialemediaban voor de gasten, die niet mogen delen wat er zich binnenin afspeelt. Het enige waar gewone stervelingen zich vandaag nog aan kunnen vergapen, is het rodelopermoment op de trap, waar de outfits elk jaar extravaganter worden. Benieuwd naar wat het dit jaar zal geven.

Vogue-hoofdredactrice Anna Wintour, toptennisster Serena Williams en popster Lady Gaga zijn de gastvrouwen van dienst, zanger Harry Styles en Alessandro Michele, creatief directeur van Gucci, zijn de gastheren. Het thema ‘Camp’ is alvast een vrijgeleide om helemaal loos te gaan.

‘Camp’ is een Engels woord dat zich het best laat vertalen als ‘ironische extravagantie’. Het is hoogstwaarschijnlijk afkomstig van het Franse ‘se camper’, dat ‘een houding aannemen’ betekent. Grootse statements of hyperbolen zijn niet aan Van Godtsenhoven besteed. Dat net zij nu een tentoonstelling onder de noemer ‘Camp’ - het thema lag al vast voor ze in dienst kwam - mee cureert, is l’ironie du sort.

‘Er zijn twee polen aan het idee van camp’, legt ze uit. ‘Aan de ene kant heb je het meer theatrale, wat teruggaat tot Versailles.’ Later vond het begrip zijn weg in de victoriaanse lhbt-wereld (lesbienne, homo, biseksueel, transgender) én de hedendaagse modewereld, onder meer te zien bij Jean Paul Gaultier, Prada, Viktor & Rolf en Walter van Beirendonck.

‘De andere pool is alles wat te maken heeft met ‘gender fluidity’, androgynie en crossdressing (personen die zich kleden zoals mensen van het andere geslacht, nvdr.) Dat heeft dan weer te maken met de cultuur rond dragqueens en de vogue-dansstijl bijvoorbeeld.’ Of, zoals Anna Wintour het samenvatte: ‘Van zonnekoningen tot dragqueens.’

‘Camp was indertijd een soort overlevingsstrategie’, aldus Van Godtsenhoven. ‘Voor veel minderheden was het een manier om te zeggen: “Kijk, hier ben ik. Ik ben trots op mezelf, welke genderidentiteit of seksualiteit ik ook heb.” Je ziet het in veel afstudeerwerk en bij jonge, onafhankelijke merken die zogenaamde postgendermode maken’, vervolgt ze. ‘Die genderfluïditeit is heel erg van deze generatie.’

Daarom houdt Van Godtsenhoven zo van mode. ‘Omdat het zo dicht op iedereens leven aansluit. Je kleding belichaamt je. Kleding zit letterlijk op je huid en zegt iets over wie je bent en wat je wil dat mensen van je zien. Zelfs als je niets wil zeggen, dan nog zeg je iets met de manier waarop je je kleedt.’

‘Camp: Notes on Fashion’ vindt plaats van 9 mei tot en met 8 september 2019, www.metmuseum.org

Titelhouder: Popster Rihanna staat al enkele jaren bekend als de onbetwiste koningin van het Met Gala. Vorig jaar kwam ze gekleed als paus. De outfit, bestaande uit een met parels en kristallen bezette mantel en mijter, was een ontwerp van Maison Margiela.

Runner-up: Lana Del Rey kwam aanzetten met een Gucci-jurk, bekleed met dolken en een hoofddeksel met blauwe vogelveren.

Titelhouder: De trofee voor 2017, een expo over Rei Kawakubo, de vrouw achter Comme des Garçons, gaat alweer naar een popster. Solange Knowles, de zus van Beyoncé, droeg een gigantische zwarte donsjas van de Amerikaanse modeontwerper Thom Browne.

Runner-up: Model Bella Hadid droeg een met diamanten bezette jumpsuit van Alexander Wang, maar het rode Comme des Garçons-broekpak van Helen Lasichanh, de vrouw van Pharrell Williams, ging het meest over de tongen. Kon ze er wel in bewegen?

Titelhouder: Op het eerste gezicht was het voor velen niet helemaal duidelijk wat Beyoncés latex Givenchy-jurk nu precies met het thema van de tentoonstelling, ‘Manus x Machina: Fashion in an Age of Technology’ te maken had. Toch werd het een hit.

Runner-up: Zowel Lady Gaga, in een korset van Atelier Versace, als Madonna, in Givenchy, leken weinig zin te hebben om ondergoed aan te trekken.

Titelhouder: Rihanna’s ‘omeletjurk’ van de Chinese Guo Pei ging viraal en inspireerde talloze internetmemes. En dat in het jaar waarin creatief directeur van Vogue, Grace Coddington, opdaagde in een pyjama.

Runner-up: ‘Sex and The City’-actrice en notoir vestimentair risiconemer Sarah Jessica Parker tekende in samenwerking met de kledingketen H&M haar eigen outfit. De waanzinnige rodevlammenhoed werd ontworpen door de Britse ontwerper Philip Treacy.

Titelhouder: 2014 was een braaf jaar. Misschien had het te maken met het thema van de retrospectieve tentoonstelling: de designer Charles James, bekend voor zijn avondjurken. De opvallendste outfit droeg popster Janelle Monáe, een geborduurde cape van Tadashi Shoji met broek en hemd.

Runner-up: De Keniaanse actrice Lupita Nyong’o droeg een smaragdgroene netjurk met kralen, kristallen en veren, ontworpen door Miuccia Prada.

Dit artikel verschijnt in Sabato Magazine op zaterdag 4 mei 2019.