Van Bath tot Baden-Baden: hier kuur je in het spoor van grote schrijvers

1. IN DUITSLAND

LEZEN? ‘De speler’ van Fjodor Dostojevski, 1866

Kuren was niet altijd een pretje, wist deze Russische schrijver maar al te goed: Fjodor Dostojevski raakte gokverslaafd in de casino’s van de kuurhuizen. Zie zijn kortverhaal ‘De speler’ dus gerust als een omfloerste autobiografische vertelling – overigens in ijltempo geschreven om alweer een schuld te vereffenen.

In de hoofdrol: een gokverslaafde leraar in een fictief Duits kuurdorp. Hij hoopt op winst aan de roulettetafel, en als dat niets wordt: op zijn moeders dood en erfenis. Detail: Dostojevski hopte met zijn tweede vrouw van kuuroord (en casino) naar kuuroord (en casino) in de hoop zijn schuldeisers te snel af te zijn.

LOCATIE? Baden-Baden

Als één dorp de Europese kuurcultuur belichaamde, dan wel Baden-Baden in het zuidwesten van Duitsland, op zo’n 60 kilometer van Straatsburg. Het natuurlijk verwarmde bronwater, tot wel 68 °C, trok in de 3de eeuw al Romeinse notabelen naar de rand van het Zwarte Woud. Toen ‘heilzame’ waterkuren in de 18de eeuw in zwang raakten, was het hier dat de beau monde gezien wilde worden.

De koningin van Pruisen kuurde er voor haar reuma, en toen tsarina Elizabeth er haar zomers begon door te brengen, volgde de Russische elite al snel in haar zog: aristocraten én schrijvers, onder wie Toergenjev, Tolstoj en Dostojevski. Die laatste z’n geld stroomde sneller door het op Versailles gebaseerde casino dan het mineraalwater uit de aanpalende fontein.

In die zin is er trouwens niet veel veranderd in Baden-Baden: het dorp is nog steeds populair bij de rich and famous. Zonder corona zouden in de Kurhaus-tuin nog steeds muziekconcerten gehouden worden. En in het casino kun je nog steeds je geld verkwanselen. Alleen die teug bronwater uit de ooit zo populaire Trink Halle mag je vergeten: de beschilderde gaanderijen richting het pomphuisje zijn er nog, maar het kraantje is toe. Toch niet zo heilzaam, aldus EU-regulering.

KUREN? Friedrichsbad

Laat je niet foppen door de naam: het Friedrichsbad is niets minder dan een paleis. Dit badhuis uit 1877 was lange tijd het mooiste van Europa – de groothertog van Baden-Baden heeft zijn gezanten dan ook over het hele continent inspiratie laten opdoen. Alle registers moesten open, want een casinoverbod was op til, en waterfonteintjes alleen zouden de toeristenstroom niet op peil houden.

Zo relax zwem je hier ook vandaag nog tussen zuilen en koepels, in op palazzo’s geënte zalen. Die pompeuze Italiaanse symboliek is niet toevallig, want de eerste die een wellness avant la lettre in Baden-Baden liet optrekken, was de Romeinse keizer Caracalla, aan wie ook Rome een van zijn grootste thermen te danken had.

Friedrichsbad heeft alles wat een modern sparesort moet hebben, met tot de verbeelding sprekende full body-massages als ‘Temps de rêver’. Maar dé signaturebehandeling is een strak getimed parcours van 17 opeenvolgende warme, lauwe en koude bronwater- en heteluchtbaden, al dan niet met een zeepborstelmassage – de Seifenbürstenmassage.

De climax: dertig minuten in een dekentje mogen indutten – de wake-upservice is inbegrepen – en daarna afsluiten op het zonbalkon met een boek en een glas sprankelende wijn. Proost.

2. IN ENGELAND

LEZEN? ‘Northanger Abbey’ van Jane Austen, 1817

Zoals bijna alle boeken van Jane Austen is ‘Northanger Abbey’ ongeveer als volgt samen te vatten: satirische, victoriaanse chicklit vol hofmakerij met nét niet voldoende vooraanstaande of nét te vooraanstaande tegenspelers, en altijd intrige en drama tot gevolg.

Ditmaal belandt de aanvankelijk nog jonge, naïeve Catherine Morland in de sociale mallemolen van Bath als de rijkere buren haar in de kuurstad op sleeptouw nemen.

Interessant: ‘Northanger Abbey’ verscheen pas een halfjaar na Austens overlijden, maar was wel het eerste verhaal dat ze 14 jaar eerder schreef. ‘Persuasion’, dat in 1817 gelijktijdig verscheen, speelde zich overigens in dezelfde setting af.

LOCATIE? Bath, Engeland

Tegenwoordig kun je in het spoor van Jane Austen door Bath dartelen, teatimen en theaters bezoeken, zoals de crème de la crème van weleer het je ooit voordeed.

Zo stelt de toeristische dienst het toch graag voor, want de ironie wil dat Austen een hekel had aan het kuurstadje waar haar familie tussen 1801 en 1806 woonde. Haar vader overleed er, en na diens dood had het gezin het financieel moeilijk. Maar reken maar dat Bath haar inspireerde.

De regio ten zuiden van The Cotswolds was al een belangrijke bad- en bidplaats voor de Romeinen. Hun eerste badhuizen dateren van het jaar 60 – de ruïnes ervan zijn nog steeds een trekpleister.

Tegen de 19de eeuw is Bath het bubbelende hart van de lokale kuurcultuur, met alle sociale events en roddels aan het heilzame waterfonteintje van dien. Dat de schrijfster in haar romans nogal de draak stak met dat sociale geharrewar, nemen de stad en haar verklede Jane Austen-fans er met de glimlach bij.

KUREN? The Gainsborough Bath Spa

Op minder dan tien minuten wandelen van de Gay Street, waar Austen woonde, kun je zelf in The Gainsborough verblijven: een modern luxehotel achter de statige zandkleurige gevels van twee beschermde 18de-eeuwse panden.

Maar vergeet de suites, het restaurant mét gelauwerde chef, de cocktailbar of de boudoireske tearoom, het hoogtepunt van het hotel zit in de ondergrond: The Gainsborough is de enige wellnessplek in heel het Verenigd Koninkrijk met rechtstreekse toegang tot de natuurlijke warmwaterbronnen, inclusief waterstraalmassage, ijsgrot of gepersonaliseerde aromatherapeutische massagebehandeling.

Nóg exclusiever kan ook. Wie de luxe van het hotel, maar het gevoel van een privéwoning verkiest en het aanpalende Townhouse boekt, krijgt toegang tot The Cross Bath: ooit de waterbron waar de Kelten hun godin Sulis eerden, nu het privézwembad van de luxesuite.

3. IN ZWITSERLAND

LEZEN? ‘De toverberg’ van Thomas Mann, 1924

Het paradepaardje van de Duitse moderne literatuur. Voor hij begint te werken, trekt het jonge hoofdpersonage Hans Castorp de Zwitserse Alpen in, naar zijn neef die daar in een sanatorium verblijft.

Betoverd door het vreemde volkje en hun dito gebruiken, blijft Castorp niet drie weken, maar zeven jaar op de berg.

Thomas Mann kreeg het idee voor zijn filosofische roman toen zijn vrouw twaalf jaar eerder in een vooraanstaand kuuroord in Davos verbleef, op zoek naar een oplossing voor haar longaandoening.

LOCATIE? Davos, Zwitserland

Al meer dan een eeuw dweept de wereldelite met Davos, een valleistadje in de Zwitserse Alpen: vroeger waren het kuuroordgangers, nu zijn het luxeskiërs, én de wereldleiders die er sinds 1971 jaarlijks naar het World Economic Forum komen. Van dat alles was niets in huis gekomen als een Duitse politieke vluchteling er niet als huisarts aan de slag was gegaan rond 1850.

Alexander Spengler merkte al snel dat de arme bergbevolking gezegend was met ‘mooie, symmetrische lijven met brede borst en een sterk hart’. En vooral: dat niemand er tuberculose had. Zo richtte hij zijn eigen sanatorium op.

Tegen 1900 stond het dorp bekend als een topkuuroord en hoorde je op de promenades het Duitse, Franse en Russische gekeuvel van internationale gasten die er op doktersvoorschrift van frisse lucht, stevige wandelingen en theaterbezoekjes kwamen genieten.

KUREN? Waldhaus Flims

Honderd jaar later verpozen gasten nog steeds op het panoramaterras van Schatzalp, waar Thomas Manns vrouw verbleef. Het belle-époquesanatorium van de Spengler-familie transformeerde in de fifties tot hotel, maar het ontwerp uit 1900 bleef onaangeraakt.

De kabelbaan, de botanische tuin en de algehele Wes Anderson-vibe maken Berghotel Schatzalp zeker het bezoeken waard, maar wegens het risico op te vergane – lees: versleten – glorie, sturen we je 70 kilometer verder naar Waldhaus Flims in Flims.

Dat voormalige sanatorium uit 1877 werd een luxehotel, en kreeg met z’n 3000 m² grote sparesort wél de nodige updates om moderne kuurgasten te verwennen. Het hele jaar door zwemmen ze in verwarmde buitenbaden met alpien bergwater, en relaxen ze in Turkse stoombaden, infraroodkamers en sauna’s waar verschillende uitzichten om je aandacht vechten – van woudlandschappen in de panoramasauna tot het open vuur in de klassieke ingegraven saunahut.

Fijn detail: ‘Youth’ van Paolo Sorrentino is de perfecte tragikomische verfilming van het kuuroordgenre en werd op beide locaties ingeblikt. De tuin- en restaurantscènes met onder meer Harvey Keitel en Rachel Weisz werden gedraaid in Schatzalp, de surreële wellnessrites in Waldhaus.