‘Knokke heeft hoogste "IQ" van het land’

‘Ik ook niet’, antwoordt Tom Defoort (30), die op zijn achttiende voor het eerst deelnam aan de Zwintriatlon, in navolging van zijn moeder. ‘Sindsdien heb ik er één gemist, wegens herexamens. Ik vervolledigde vier volledige triatlons. De eerste was in Hamburg, in 2019. Ik deed het graag, bleek er goed in te zijn en ben blijven trainen. Vorig jaar werd ik in Frankfurt tweede ‘overall’ – toen namen er geen mannelijke profs deel.’

Defoort behoort tot de subtop in ons land. Op de volledige afstand is hij de tweede snelste triatleet die Knokke ooit had, na Quentin De Vos – een prof. Zijn persoonlijke besttijd: 8:38:35. ‘Ik denk wel dat ik die tijd nog scherper kan stellen’, zegt hij. ‘Maar ik moet dat niet zeggen, ik moet het bewijzen. Het zal wel deels aanleg zijn, ja. Maar er zijn er met meer talent die het niet zien zitten om twaalf tot twintig uur per week te trainen. En hoe meer je traint, hoe beter je sowieso wordt – tot een bepaald punt, uiteraard. Triatlon is geen technische sport zoals tennis. Wat vooral telt, is de mindset. Wíllen trainen, dus.’

Vanmaeles besttijd is 10:17. ‘Het mooie aan onze sport is ook dat je vergeleken wordt met mensen van dezelfde leeftijdscategorie, de age groupers’, zegt hij. ‘Dat stimuleert om de competitiviteit te bewaren: je kunt je meten met gelijken. Hier in Knokke ben ik nu de jongste in de categorie van 65 tot 69 jaar.’

Vanmaele beklemtoont hoezeer triatlon leeft in Knokke. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Knokke het hoogste IQ van ons land heeft. Dan bedoel ik het ‘Ironmanquotiënt’ of de verhouding tussen het aantal inwoners en het aantal deelnemers aan volledige Ironmans’, lacht hij. ‘Er zijn hier ook veel triatlonkoppels, of zelfs hele gezinnen die eraan deelnemen.’

‘Voor mij begon het in 1990 met Dwars door Brugge, een loopwedstrijdje van vijftien kilometer’, vertelt hij. ‘Na afloop was ik stikkapot, maar algauw volgde een halve marathon, en vervolgens een hele. Nadat ik er twee keer in slaagde onder de drie uur te blijven, verlegde ik de focus naar triatlon. De eerste volledige deed ik in 1994. Een jaar eerder hadden we met enkele lotgenoten Triatlon Team Knokke-Heist opgericht – nu is dat de club 3TK. Een andere mijlpaal was het Europees kampioenschap voor casinopersoneel, waar casinomedewerkers van overal naartoe kwamen. Ook een tiental locals mocht deelnemen, onder wie ikzelf. Er zaten ook enkele bourgondiërs tussen. Daaruit ontstond vanaf 1999 de legendarische Zwintriatlon tussen Sluis en Knokke. Al zeer snel pakte de sportdienst van de gemeente Knokke-Heist de wedstrijden zeer professioneel aan. Het werd een van de best georganiseerde triatlons van het land. Maar na 22 edities werd de organisatie overgenomen door het Ironman-circuit.’

Voor de duidelijkheid: triatlon is de sport, Ironman is een merk. ‘De organisatie met hoofdkwartier in Florida heeft de sport slim gecommercialiseerd’, zegt Defoort. ‘Als mensen ‘Ironman’ horen, weten ze meteen waarover het gaat.’

‘De eerste triatlon werd in 1978 georganiseerd in Hawaï als een weddenschap onder een twintigtal militairen’, vertelt Vanmaele. ‘Zij vroegen zich af wie de beste sporter was: de zwemmer, fietser of loper. Van de drie disciplines samen maakten ze één jaarlijkse wedstrijd. De afstanden zijn nog steeds dezelfde: 3,8 kilometer zwemmen, 180 kilometer fietsen en een marathon (42,2 kilometer) hardlopen.’

‘Hoe een triatlon een Ironman wordt, zoals in Knokke-Heist gebeurde, is een commerciële kwestie’, weet Defoort. ‘De vroegere Zwintriatlon werd volledig door de sportdienst van de gemeente Knokke-Heist zelf op poten gezet. Mee door de mooie prijzenpot – de winnaar kreeg 2.500 euro, de tweede 1.250 euro – kwamen Belgische toppers zoals Luc en Frederik Van Lierde, Marten Van Riel of Rutger Beke er altijd al graag naartoe.’

Nu betaalt de gemeente een ‘hosting fee’ van 200.000 euro exclusief btw om het label te mogen dragen. In ruil staat Ironman in voor de hele organisatie van het event, en komt Knokke wereldwijd in the picture. ‘De Zwintriatlon had dik duizend deelnemers, waarvan driehonderd tot vierhonderd Knokke-Heistenaars, nu zijn er 2.500 deelnemers, ook Amerikanen en Zuid-Afrikanen’, aldus Defoort. ‘Het is een heel weekend, met op zaterdag de kwarttriatlon en op zondag de halve triatlon.’

Want de Ironman in Knokke is eigenlijk een Ironman 70.3, dat wil net zoveel zeggen als een halve échte Ironman: 1,9 kilometer zwemmen, 90 kilometer fietsen en 21,1 kilometer lopen. ‘Het is een vlakke, snelle wedstrijd, waardoor hij veel mensen aantrekt. Dat gaat wel wat ten koste van het lokale karakter. En Ironman geeft alleen prijzengeld aan professionals. Inschrijven kost dit jaar 399 euro.’

Vorig jaar werd er in zee gezwommen. Dit jaar gebeurt dat opnieuw in de vaart van Sluis, zoals tijdens de Zwintriatlon. ‘Een kwestie van veiligheid, maar ook van zekerheid dat het onderdeel niet moet worden geannuleerd’, aldus Defoort. ‘De zee is onvoorspelbaar. Vorig jaar was het kantje boord.’

‘Ik begreep dat niet goed: het water was perfect’, zegt Vanmaele. ‘Het is makkelijker zwemmen in de vaart, maar de zee was prachtig. Ik heb begrip, hoor. Als het zwemmen verdwijnt, wordt het een duatlon en is de charme weg. En vorig jaar zijn in Ierland twee mensen overleden tijdens het zwemmen. De lokale overheid had geen toelating gegeven, maar de organisatie liet het toch doorgaan. In Wales en Argentinië heb ik zelf al in een woeste zee gezwommen, waar zwakke zwemmers echt in de problemen komen.’

‘Mijn vrouw en ik combineerden Ironmans altijd al met vakanties’, vertelt Vanmaele. ‘Zo hebben we wel een stuk van de wereld gezien: Maleisië, Canada, Zuid-Afrika... En natuurlijk Hawaï, de bakermat. Ik nam er vier keer deel. Een week lang staat alles er in het teken van de triatlon. Zowat iedereen is aan het trainen. Om te kunnen deelnemen, moet je tijdens andere wedstrijden geselecteerd worden. Er zijn enkele slots per leeftijdscategorie.’

‘Als je zoals televisiekok Gordon Ramsay rijk en beroemd bent en een mooie som doneert aan het goede doel van Ironman, kan het ook’, merkt Defoort op. ‘Ikzelf was er tot dusver één keer. Je zwemt in de oceaan zonder wetsuit tussen de tropische vissen, en er is veel sfeer. Het fietsen is gewoon rechtdoor, op een autosnelweg tussen de lava. Het lopen heeft ook iets. Maar eigenlijk speelt in Hawaï vooral de mythe. Qua weersomstandigheden is het een van de zwaarste Ironmans, qua parcours zeker niet.’

‘Die van Lanzarote vind ik de plezierigste’, zegt Vanmaele. ‘Inzake omgeving is dat de triatlon zoals hij is bedoeld. Je hebt er de warmte, de steile heuvels en de oceaan. Club La Santa is een enorm resort dat vooral op sporttoerisme draait. Louter qua sfeer vind ik Klagenfurt in Oostenrijk de beste. Daar staat een massa volk langs de weg. Die heb ik allebei drie keer gedaan.’

‘Op mijn verlanglijstje staat de Challenge Roth nabij Nürnberg bovenaan’, aldus Defoort. ‘De sfeer is er zoals in de Tour de France. Je beklimt een heuvel waar mensen drie, vier rijen dik aan de kant staan te supporteren. Het dorp staat dan helemaal op zijn kop. In de community is dat er een die je gedaan móét hebben.’ Vanmaele deed hem twee keer. ‘Je wordt er echt vooruitgestuwd door het publiek. Dan voel je je benen niet, je vlíégt naar boven. Dan voel je je eventjes een prof.’ (lacht)

‘Een wedstrijddag zelf is zéér lang’, weet Defoort. ‘Je staat midden in de nacht op, want de start is doorgaans al om 6 of 7 uur. ‘Waar ben ik mee bezig?’, denk je dan. Aan het startpunt voel je de spanning overal hangen. Iedereen moet nog eens langs de dixihokjes voor een stresskakje. Bij mij valt die stress goed mee: het werk is al gedaan.’

‘Ik vind de start altijd moeilijk’, zegt Vanmaele. ‘Het zwemmen is een soort survival. Vroeger moesten we allemaal samen starten: tweeduizend man, tezelfdertijd in het water. Ik zat altijd midden in die massa. Dat is: slaag krijgen. Dat was echt vervelend. Er zijn enkele doden gevallen – en het duurde even voor dat werd opgemerkt. Nu is er meestal een ‘rolling start’: per vier om de vijf seconden.’

‘Na het zwemmen heb ik altijd veel zin om te fietsen’, vertelt Defoort. ‘Dat is wel genieten van de landschappen, maar je moet ook geconcentreerd blijven en je verstand gebruiken: genoeg eten en drinken, en niet te diep gaan, anders betaal je dat tijdens de marathon. Lopen is mijn sterkste punt. Mijn snelste marathon binnen een triatlon liep ik in 2:48 uur, nu wil ik naar 2:45. De marathon is een mentaal spelletje. Je begint al met licht vermoeide benen en moet op de tanden bijten.’

‘Tom zal meer aan de tijd denken, door mijn hoofd speelt dan voortdurend de mantra: niet stappen, blijven lopen!’, aldus Vanmaele. ‘De ontlading aan de finish is: kippenvel. Nog elke keer word ik dan zeer emotioneel.’

‘Naarmate de finish nadert, lonkt de ontlading’, zegt Defoort. ‘Ik voel dan trots, maar ook opluchting: ik ben ervan af. En: waarom doe ik dit in godsnaam?’

Goeie vraag, die laatste. ‘Duursport is een verslaving’, zegt Vanmaele. ‘Als je niet kunt trainen, voel je je niet goed. Ik zit nu in de late herfst van mijn triatloncarrière, maar al die jaren was het een way of life. Ik plande heel mijn week rond de trainingen, elk vrij moment ging ernaartoe en alle vakanties stonden in functie daarvan. Gelukkig deelde mijn echtgenote mijn verslaving. Zij deed dertien Ironmans.’

Defoort knikt. ‘Mijn vriendin gaat overal mee. In al mijn enthousiasme kon ik haar vorig jaar overtuigen om in Knokke-Heist één keer de kwarttriatlon te doen. Dit jaar doet ze het opnieuw. Ikzelf ben er elke dag mee bezig, voor en na het werk. Gisteren heb ik dertig kilometer gelopen. En vanochtend ook nog snel vier kilometer.’

Vanmaele is aan het afkicken. De leeftijd speelt, en ook de coronapandemie heeft erop ingehakt. ‘Ik werk in AZ Zeno als longarts. De voorbije jaren waren zeer zwaar, waardoor ik minder kon trainen. De halve Ironman in Knokke wil ik doen zolang het lichaam meewil, maar ik wil proberen om ook nog één volledige te doen. Misschien moet ik er een kiezen waar mijn kansen op kwalificatie voor Hawaï het grootst zijn, om daar dan volgend voorjaar voorgoed af te sluiten. Maar eerst moet ik mijn achillespees – letterlijk en figuurlijk – gezond krijgen. De ambitie is nu: blijven trainen. In het besef dat het misschien niet meer lukt. Mogelijk is het al voorbij. Ik ben verplicht om dat te aanvaarden. Maar ik heb padel ontdekt als alternatief. Dat is meer spel dan sport, maar voor mij is het een goede pleister op de wonde.’

Volgens Defoort is een triatlon voor veel mensen haalbaar. ‘Ik raad wel een jaar voorbereiding aan, zeker als je vooraf nog niet sport. De kwarttriatlon – 1.500 meter zwemmen, 40 kilometer fietsen en 10 kilometer lopen –  ligt binnen ieders bereik. Dat doen jonge gasten ook zonder training, nadat ze op café halfdronken beslisten om zich in te schrijven.’ (lacht)

Van de dokter willen we weten of triatlon eigenlijk gezond is. ‘Het is niet nodig om gezond te zijn’, lacht Vanmaele. ‘Daarvoor is vier tot zes uur sport per week ruim voldoende. Je moet luisteren naar je lichaam. Als je geleidelijk opbouwt, is het niet schadelijk. Behalve op de wedstrijddag: een volledige triatlon is een aanslag op je lichaam, vooral wegens de spierafbraak. Maar een lichaam heeft een grote herstelcapaciteit. Neem dus na afloop twee, drie weken om te recupereren.’

‘De eerste dagen na een wedstrijd voelen mijn voeten als betonblokken’, zegt Defoort. ‘Nooit meer, denk je dan. Maar een week later: wie weet? En twee weken later: wat wordt de volgende?’ Dit weekend staat hij aan de start van Openlakes in de Champagnestreek. En in oktober doet hij de triatlon in Portugal, waaraan geen profs deelnemen. ‘In mijn stoutste dromen win ik ze allebei’, klinkt het. Hij werkt in de Knokse fietsenwinkel Cycles Lampo. Is de opstap naar professioneel triatleet denkbaar? ‘Ik heb daar al over nagedacht. Maar dan moet je er echt voltijds mee bezig zijn en sponsors vinden, want je verdient er te weinig mee en je moet reizen. Sinds onder meer Eurosport triatlons uitzendt, valt er wat meer te rapen. Enkele Belgen leven ervan, zoals Marten Van Riel, Jelle Geens en Bart Aernouts. Mijn ultieme doel is als niet-professional op het podium te staan in Hawaï. Yves Depoorter is er al in geslaagd. Ook hij is een Knokkenaar.’