Vlaming nog niet klaar voor artificiële intelligentie

Vlaanderen is de voorbije jaren en masse - ook de ouderen en de lagere sociale klassen - op de digitale trein gesprongen, met name voor communicatie en het gebruik van media. Negen op de tien Vlamingen hebben intussen toegang tot het internet en de smartphone. De digitale kloof lijkt overbrugd.

Maar er dreigt een nieuwe kloof, waarschuwt mediaprofessor Lieven De Marez (UGent). Niet iedereen staat op dezelfde manier in de digitalisering, blijkt uit de Digimeter, het jaarlijkse onderzoek naar het mediagebruik in Vlaanderen van het onderzoekscentrum Imec.

Een op de drie Vlamingen voelt zich verslaafd aan zijn smartphone en sociale media. Tegelijk worstelen velen met fake news en hun privacy, hebben ze schrik voor hackers en ergeren ze zich aan reclame. Vier op de tien Vlamingen hebben een haat-liefdeverhouding met technologie. 'Dat is een hoog cijfer, maar niet uitzonderlijk', zegt De Marez. 'Die technoangst zien we in heel West-Europa.'

Netflix

Bij een op de vijf is zelfs sprake van technofatalisme. Die groep haakt af omdat het allemaal te veel is en te snel gaat. 'Termen als 5G en blockchain maken hen eerder bang dan dat ze hun interesse opwekken. Veel Vlamingen zien ook het nut van fancy AI-toepassingen (artificiële intelligentie, red.) niet in. Vooral ouderen (57% is ouder dan 54) maar ook meer jongeren (28% is tussen 16 en 34) staan op de rem', zegt De Marez.

Hij ziet daarin de kiem van een nieuwe digitale kloof. 'Sensibilisering en educatie voor jongeren blijven heel belangrijk. Digitale vaardigheden en vertrouwen zijn niet altijd een automatisme.' Om een kloof te vermijden - of ze zo klein mogelijk te houden - moet de introductie van nieuwe technologieën als AI en het internet der dingen ook stapsgewijs gebeuren, oppert De Marez.

Slechts 18 procent van de 2.700 respondenten voelt zich in staat alle technologie probleemloos te omarmen. Het overgrote deel wil niet dat de AI van een streamingdienst als Netflix voor hen bepaalt welke film of serie ze kijken. Bij amper 10 procent mag een slimme koelkast automatisch producten bestellen als die op zijn.  

Voet tussen de deur

Smarthometoepassingen worden wel stilaan omarmd. Zo mag een thermostaat in drie op de tien gezinnen volledig autonoom de temperatuur regelen. De Marez: 'Een slimme wasmachine is een voet tussen de deur. Daar kan je vertrouwen mee kweken. Pas later mogen de Colruyts en Netflix'en hun AI pushen. Anders verliezen we het AI-momentum en missen we de kans op een inclusieve digitale samenleving.'

De professor vergelijkt het met de dood geboren push van tablets in het onderwijs. 'Vijf, zes jaar geleden waren uitgevers van schoolboeken niet mee, ze wilden hun papieren business niet op het spel zetten voor een handvol scholen die voorop liep. Leerkrachten moesten zelf de apps uitzoeken en ontwikkelen. We zijn nooit voorbij die teleurstelling geraakt.' Terwijl het ook anders had gekund. 'Met de nodige subsidies voor de uitgevers had wel een kritische massa bereikt kunnen worden.'

De Marez ziet AI alleen breed doorbreken als de technologie, de overheid, de bedrijven en de burger hetzelfde tempo aanhouden. Dat lijkt utopisch in een wereld waarin innovatie bedrijven in een rotvaart vooruitstuwt. Moeten bedrijven temporiseren om de traagste mens te volgen? 'Het is geen binair verhaal. Ik vergelijk met het bowling. Je krijgt niet veel kansen om de bal naar de markt te gooien. Maar als je het doet, moet dat zo breed en diep mogelijk zijn. Zet de grootst gemene deler in de markt, niet het maximum wat technologisch mogelijk. En voor de fancy features kan je de early adopters extra laten betalen.'