Facebook-privacy bestaat niet

Wie leest in godsnaam de privacyverklaringen en algemene voorwaarden die internetbedrijven je voorschotelen? Doorgaans zijn ze extreem technisch, oersaai en kan je er toch niets aan veranderen. Bovendien begrijpt maar 15 procent van de mensen die ze wel lezen ook echt wat erin staat, leert een studie van de Britse consultant Europe Economics. De teksten lijken wel geschreven door en voor advocaten, in plaats van voor de gebruikers.

Dat wilde Facebook naar eigen zeggen verhelpen met zijn nieuwe gegevensbeleid dat gisteren in werking trad. Het bevestigt in eenvoudigere taal vooral wat het socialenetwerkbedrijf al deed. In die zin doet het veel mist optrekken, stelt Willem Debeuckelaere vast. De Privacycommissie die hij voorzit, heeft daardoor plots sterke vermoedens dat verschillende voorwaarden niet verenigbaar zijn met de Belgische privacywetgeving.

‘Facebook kan met zijn ruime interpretatie alle kanten op. Het heeft bijvoorbeeld altijd benadrukt dat het geen persoonsinformatie zal doorverkopen aan derde partijen omdat die zijn kip met de gouden eieren is. Waarom wil het dat dan niet expliciet in zijn gebruiksvoorwaarden opnemen? We mogen niet vergeten dat Facebook een beursgenoteerd bedrijf is. Als het eens een paar kwartalen minder gaat, zal de druk steeds groter worden om die persoonsgegevens toch door te verkopen.’

Ook Ellen Wauters, onderzoekster aan het Interdisciplinair Centrum voor Recht & ICT aan de KU Leuven, heeft bedenkingen bij het nieuwe gegevensbeleid van Facebook. ‘Het is een stuk vager dan de vorige versie. Dat geeft Facebook meer ruimte om zich te verdedigen tegen klachten over hoe het met de privacy van zijn gebruikers omgaat.’

‘De voorbije jaren hebben we een sluipend proces van privacy-aantasting gezien’, zegt John Phelan van de Europese consumentenorganisatie BEUC. ‘Elke keer dat Facebook nieuwe data nodig heeft, wordt dat aan consumenten verkocht met vage verklaringen zoals ‘het verbeteren van de gebruikerservaring’ of ‘reclame op maat’.’

Daaronder valt ook de ‘nieuwigheid’ van het herziene gegevensbeleid. Facebook kan zijn gebruikers nu ook volgen buiten de eigen website of mobiele applicatie en daardoor registreren wat die daar allemaal uitspoken, legt de Oostenrijkse twintiger Max Schrems uit. ‘De grote vraag is hoe diep Facebook in je persoonlijk leven mag neuzen voor wat extra clicks.’

Schrems spande in augustus vorig jaar een rechtszaak aan tegen het sociaalnetwerkbedrijf wegens het schenden van zijn privacy. Intussen hebben zo’n 25.000 medestanders zich achter zijn klachten over het privacybeleid en het verzamelen van gebruikersgegevens geschaard. ‘Facebook moet je echt niet overal volgen om geld te verdienen met reclame-inkomsten. Er zijn privacyvriendelijker manieren om mensen te bereiken. Op websites over auto’s zet je dan bijvoorbeeld reclame over auto’s.’

Het is voor gebruikers wel mogelijk die gerichte reclame af te zetten, via youronlinechoices.eu, een website van de onlinereclame-industrie. ‘Je moet maar een keer die optie uitvinken’, reageert een woordvoerder van Facebook. ‘Als je het op één computer uitzet, zullen we dat overal toepassen waar je Facebook gebruikt.’ Dat geldt ook voor uw smartphone die vol zit met data waarop Facebook verlekkerd is. Bij dat toestel moet u wel zelf in de instellingen het gebruik van data door het sociale netwerk uitschakelen.

Dat geldt ook voor de registratie van de plaats waar u zich bevindt. Als de locatiebepaling ingeschakeld is, weet Facebook precies waar u bent. Het hoopt zo locatiespecifieke reclame aan te bieden. In een skigebied zijn dat advertenties voor ski’s en bontmutsen. Maar als u een vriendin tagt in een foto op de piste, weet het bedrijf waar ook zij zich bevindt, ook al heeft zij zelf haar locatietracking uitgezet. Zo krijgt ze toch ‘reclame op maat’.

Een mobiele Facebook-gebruiker die zijn locatietracking af wil zetten, moet er zich bovendien van bewust zijn dat dat ook moet gebeuren voor toepassingen als WhatsApp en Instagram. Beide apps zijn dochterbedrijven van Facebook en wisselen gegevens uit.

Weinig illusies

Maar dan nog moet een gebruiker zich weinig illusies maken over wat hij voor zichzelf kan houden. ‘Veel consumenten zijn er zich niet van bewust dat alle WhatsApp-data zoals berichten, foto’s, video’s en contactgegevens eigendom zijn van Facebook’, zegt Phelan.

Dat laatste is niet nieuw in de gebruiksvoorwaarden, maar hoeveel mensen weten dat ze het bedrijf al lang geleden de toestemming hebben gegeven om gratis hun geposte foto’s en video’s voor eigen commerciële doeleinden te gebruiken of door te verkopen? Facebook gebruikt die data hoofdzakelijk om gerichte advertenties te verkopen. Uw foto’s kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt voor advertenties in de tijdslijn van vrienden.

Volgens de letter van de gebruiksvoorwaarden kunt u zichzelf cru gesteld ooit terugvinden op een affiche over erectiestoornissen of reclame voor aambeienzalf. Wie zich haast om alle foto’s te verwijderen of zelfs zijn account op te zeggen, is eraan voor de moeite als die plaatjes ooit zijn gedeeld door of met anderen.

Of toch niet? De Belgische regels voor de overdracht van auteursrechten blijken strenger dan gangbaar in de rest van Europa. ‘De vergoeding, de reikwijdte en de duur van de overdracht moeten in België in principe uitdrukkelijk worden bepaald en dat is bij Facebook niet het geval’, stipt Wauters aan. ‘Dat zou impliceren dat de Facebook-clausule over het auteursrecht op foto’s en video’s in ons land niet wettelijk afdwingbaar is.’ Voor uitsluitsel is het is evenwel nog altijd wachten op de eerste rechtszaak daarover.

Lachen met Europa

‘Amerikaanse bedrijven lachen met Europa omdat er nooit iets gebeurt als ze de wet overtreden’, zegt Schrems. Als de Privacycommissie gerechtelijke stappen tegen Facebook onderneemt, kan het bedrijf volgens de huidige Belgische regels tegen een boete tot 600.000 euro aankijken. ‘Een habbekrats voor een bedrijf van die omvang’, zegt Phelan. ‘Het is een kleine cost of doing business, meer niet.’ Voor Schrems gaat het om meer dan geld. ‘Onze schadeclaim ligt op 500 euro per gebruiker. Dat bedrag is bewust laag gehouden omdat het onze belangrijkste doelstelling is om een correcte bescherming van onze gebruikersgegevens te verzekeren’

De Europese Commissie legt de laatste hand aan nieuwe wetgeving over databescherming. Die moet de regels in de Europese Unie harmoniseren en een onestopshop creëren waardoor bedrijven niet langer zelf kunnen bepalen in welke lidstaat rechtszaken moeten worden uitgevochten. Maar Schrems is weinig hoopvol. ‘Verschillende lidstaten liggen dwars en proberen onder grote druk van de Europese maar ook de Amerikaanse lobby van de data-industrie de wet te verwateren naar een beschermingsniveau dat lager ligt dan wat nu bestaat.’

De discussie over de privacypolitiek van Facebook kan die lidstaten misschien nog van gedachten doen veranderen. In elk geval is de nieuwe verordening in het beste geval van kracht in de lente van 2016. Dat is dan 21 jaar na de laatste Europese privacywet. Toen die uitkwam, was Facebook-oprichter Mark Zuckerberg elf.

En die gebruiksvoorwaarden van Facebook? Die kan u hier lezen.