Vuur voor de wetenschap

Bij elke ramp, hoe erg ook, is er altijd wel iemand die eraan verdient. En zijn er wetenschappers die er iets door bijleren. Nu denkt u wellicht aan het coronavirus. Ongetwijfeld verdienen fabrikanten van mondmaskertjes daar veel aan, en leren epidemiologen,  virologen en functionarissen van Volksgezondheid er volop door bij.

Maar ik wilde het hebben over een accident van meer lokale aard: de brand van de Notre Dame in Parijs vorig jaar. De halve verwoesting van die kathedraal blijkt een onverwacht geschenk voor wetenschappers, onder wie de onderzoekers van middeleeuwse bouwtechnieken.

‘De verbrande structuur is een reusachtig laboratorium voor archeologie’, zegt Alexa Dufrasse, een dendrologe van het Nationaal Museum voor Natuurlijke Historie in Parijs, aan het blad Nature. De bomendeskundige staat aan het hoofd van een team dat het hout van de Notre Dame - of wat daarvan overblijft - bestudeert.

Uit de jaarringen in het hout moet af te leiden zijn in welk jaar en in welke streek de bomen zijn geveld voor het constructiemateriaal van de kerk. Een gedetailleerdere analyse van het hout en de samenstelling van de jaarringen kan informatie opleveren over de temperatuur en de regenval in de periode dat de bomen aan het groeien waren - vooral tussen de 11de en de 13de eeuw, in een opmerkelijk warme periode, het zogeheten middeleeuws klimaatoptimum. Het kan interessant zijn die episode van opwarming te vergelijken met de huidige, die overigens veel bruusker en krachtiger is.

Architectuurhistorici hopen de vele hiaten op te vullen in hun kennis over de Notre Dame, die ondanks haar bekendheid minder bestudeerd is dan sommige andere gothische katedralen. Hoe is ze precies gebouwd? Waar kwamen de bouwmaterialen vandaan? Welke delen zijn gewijzigd in de acht en een half eeuwen geschiedenis van het gebouw? En wat heeft de beroemde architect Eugène Viollet-le-Duc precies uitgespookt toen de kathedraal in de 19de eeuw onder zijn leiding werd gerestaureerd? Bekend is dat hij er onder meer de vorig jaar afgebrande torenspits aan toevoegde.

Het werk is alleen mogelijk dankzij de brand, die veel ontoegankelijke delen van de constructie heeft blootgelegd. Bovendien zijn er nu geen toeristen en geen kerkdiensten. Er kan zwaar materieel naar binnen worden gebracht, zoals radarinstallaties om de ondergrond en de funderingen te bestuderen. Om op plekken te komen met acuut instortingsgevaar, willen de wetenschappers robots en drones inzetten.

Gemakkelijk zal het werk niet zijn. Veel van het interessante materiaal dat de wetenschappers willen bestuderen, ligt verbrand of halfverbrand in grote hopen puin op de grond. Het zal tijd kosten om alles te sorteren en te inventariseren.

Maar tegen de tijd dat de kerk is hersteld, zullen we er veel meer over weten dan we voor de brand ooit gedaan hebben.