Misschien duwen we de nieuwe Elon Musk wel weg uit ons land

Het opiniestuk ‘Een vermogensbelasting is het einde van de wereld niet’ van Arthur Apostel werpt een vrij beperkte blik op de wetenschappelijk literatuur die voorhanden is. Een nuance is dus op zijn plaats.

In het buitenland zijn al verschillende soorten van vermogensbelastingen ingevoerd. In Zwitserland, dat Apostel aanhaalt, zien we dat vermogens wel degelijk verplaatst zijn, weliswaar binnen hetzelfde land. In de Verenigde Staten zijn gelijkaardige taferelen opgedoken. Het effect was altijd rechtlijnig: er was een economisch verlies en ook een intellectueel (braindrain).

Iets vergelijkbaar zien we in de sport: als topvoetballers in een bepaald land zwaarder belast worden, trekken ze er minder snel heen. Ook al willen we die groep mogelijk niet per se aantrekken, het effect is hetzelfde: migratie. Dat het leidt tot immigratie, daar is geen empirisch bewijs voor. Misschien duwen we dus de volgende Elon Musk wel weg van ons land.

De waardering van niet-beursgenoteerde bedrijven is niet zo eenvoudig als Apostel stelt. Elke belegger weet dat tussen markt- en boekwaarde een groot verschil kan zitten. Het voorstel om een vermogensbelasting te baseren op boekwaarde en winst is dus arbitrair en oneerlijk tegenover de getroffen burgers. Het gaat ook voorbij aan het eigenlijke idee achter beleggen: je vindt een match tussen een partij in nood aan kapitaal (het bedrijf) en iemand met te veel aan kapitaal (de belegger). Die match vinden leidt tot sterke economische groei, werkgelegenheid en innovatie. De beoogde vermogensbelasting veroorzaakt net een disruptie voor die match. Een vermogensbelasting invoeren mag dan eenvoudig zijn, het heeft ook economische gevolgen op de lange termijn.

Whisky en kunst

De auteur stelt voorts dat het vrij eenvoudig is reële activa - denk aan wijn, whisky of kunst - te waarderen. In realiteit is dat niet zo. Veel drinkables worden ofwel niet verzekerd ofwel gestockeerd in het buitenland, in ‘bonded warehouses’, die niet onderhevig zijn aan belastingen. Ook daar geldt een gelijkaardig probleem: de prijzen van die reële activa fluctueren. Meer nog: doordat er relatief weinig transacties zijn, worden ze kunstmatig hoger geduwd. Een verzekering tegen de marktwaarde vertegenwoordigt dus niet de werkelijke prijs.

Moeten we het erg vinden als de vermogenden dan te veel belastingen betalen? Nee, tenzij het betekent dat ondernemingen verhuizen, en onderzoek toont aan dat dat het geval is. Wat verpakt wordt als een dure fles wijn belasten, heeft economische gevolgen voor de hele samenleving.

Het discours in het betoog toont een duidelijke trend in België: je mag alleen een semi-succes zijn. Als je iets probeert en faalt, ben je de pineut. Als je iets probeert en slaagt, wordt je kop boven het maaiveld afgehakt. Alleen een semi-succes, waarbij je vooral niets over de verwezenlijkingen zegt, wordt maatschappelijk toegelaten. Zonde voor een land in het centrum van Europa dat zo veel potentieel heeft.