Van twee democratieën, een monarchie en een republiek

Ooit stond België op springen omdat het Franstalige deel van dit land niet meer wou weten van de koning, en de Vlamingen geen probleem hadden met Leopold III, ondanks zijn duidelijke sympathie voor Hitler. In het Luikse Grâce-Berleur sneuvelden vier betogers voor het republikeinse ideaal. Was de koning niet onder grote druk - en ondanks aanhoudend verzet van zijn echtgenote Lilian Baels - afgetreden en had hij de scepter niet doorgegeven aan zijn zoon Boudewijn, was het gedaan geweest met de monarchie in België.

Dat was de Koningskwestie, al 74 jaar geleden. Voor Tom Waes en de VRT niet belangrijk genoeg om er ook maar iets over te zeggen in de tv-serie ‘Het verhaal van Vlaanderen’, maar dit geheel terzijde. Het zou nochtans interessant genoeg geweest zijn, al was het maar om te zien hoezeer alles nu anders is.

1950 was een kantelpunt in de Belgische geschiedenis. De oorlog was net voorbij en niets wees erop dat de fundamentele evenwichten van het land zouden verschuiven. Het industriële zuiden rond Luik, Charleroi en de Borinage, dat meer dan een eeuw grote welvaart had gekend, was begonnen aan een catastrofale terugval, maar die zou pas tien jaar later zichtbaar worden. Net zoals het voorheen weinig ontwikkelde Vlaanderen met de komst van multinationals onherkenbaar zou veranderen.

Maar zover was het nog niet in 1950. Het zelfzekere Wallonië waande zich nog altijd superieur aan het door de Kerk gedomineerde Vlaanderen. De revolutionaire ijver maakte dat bij opstanden tegen Leopold III vooral in het vurige Luik republikeinse slogans weerklonken.

Toen waren het de Vlamingen die het wankelende koningshuis overeind hielden. Bij de volksraadpleging bleef 60 procent trouw aan Leopold III, terwijl evenveel Walen hem weg wilden. Het compromis heette Boudewijn, die het als 21-jarige moeilijk had met de veel te grote koninklijke kepie op zijn jonge hoofd.

Royalistisch vuur

Maar sinds die heroïsche dagen is de sympathie voor Laken van kamp veranderd. Het koninklijk instituut laat de meeste Vlamingen onverschillig. Het Laatste Nieuws publiceerde voor het paleis desastreuze peilingen, waarbij koning Filip een zeer matige score kreeg van de ondervraagden. Zeker is dat het royalistische vuur op een laag pitje staat in Noord-België.

Hoe verschillend is dat nu in het zuiden des lands! De republikeinse gevoelens zijn daar bijna driekwart eeuw na de Koningskwestie volledig verdwenen. Zeker nu N-VA-voorzitter Bart De Wever geregeld gesignaleerd wordt op het koninklijk bordes wordt koning Filip in de Franstalige media opgevoerd als een baken tegen de Vlaamse scheidingsdrang. Op een manier die wij ons in Vlaanderen sinds de Koningskwestie niet meer kunnen voorstellen.

In de jaren 50 hanteerden vooral de katholieke Vlaamse media een behoorlijk hysterische toon. Nu is die dramatiek terug te vinden aan de Franstalige kant. Le Soir Magazine, het populaire weekblad van de gelijknamige krant, gaf onlangs een mooi staaltje van kritiekloze koningsliefde. Als een waar propagandaorgaan van onze monarchie pakte het meteen na de verkiezing uit met een coverfoto van het staatshoofd, ons ernstig aankijkend maar met een sluimerende glimlach. ‘De koning in actie. Opdracht: België redden!’ luidde de titel.

De N-VA en het Vlaams Belang willen ‘het einde van de monarchie, zelfs het einde van het land’, klonk het haast tranerig. Na de verkiezingen staat ‘de val open’, was de conclusie, als ging het om een rampenfilm met slechte afloop.

Natuurlijk richt Le Soir Magazine zich tot een groot publiek. Maar het is toch moeilijk zich voor te stellen dat een Vlaamse editorialist met deze oproep zou besluiten: ‘De koning moet dienen als kompas en meer dan ooit het tempo aangeven. Uw missie, Sire, als U die aanvaardt? Het koninkrijk redden, niet minder dan dat!’

Misschien hebben we in dit land binnenkort niet alleen tegelijk twee democratieën, maar daarbovenop nog een monarchie en een republiek.