Westers geld vloeit nog altijd naar Russische oorlogsmachine

Terwijl president Vladimir Poetin de oorlog tegen Oekraïne voortzet, stoomt Rusland de economie nog meer klaar voor de aanval. Het heeft aangekondigd in 2025 het militaire budget met een record van 25 procent te verhogen tot 13.500 miljard roebel (129 miljard euro), zo'n 40 procent van ’s lands begroting.

Oekraïne worstelt met de voortdurende Russische opmars en heeft een tekort aan wapens en manschappen. Daarom moet de internationale gemeenschap alle middelen in de strijd gooien om een einde te maken aan de oorlog. De Russische oorlogsmachine droogleggen is daar al lang een essentieel onderdeel van. Maar meer dan twee jaar nadat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky het Amerikaanse Congres heeft gesmeekt ‘geen cent’ meer naar Rusland te laten vloeien, blijft een westerse geldstroom de Russische schatkist vullen.

Hoewel veel is gesproken van een exodus van bedrijven uit Rusland, zijn er in realiteit nog altijd meer dan 2.000 buitenlandse bedrijven actief. De belastingen die die bedrijven betalen, kunnen oplopen tot 20 miljard dollar per jaar, volgens een analyse van de Kyiv School of Economics. In 2022 bestond de top drie van buitenlandse economische spelers in Rusland uit bedrijven met hoofdkantoor in de VS, Duitsland en Zwitserland. In 2023 waren dat de VS, Duitsland en China. De cijfers maken duidelijk dat die bedrijven niet zomaar omstaanders zijn in Rusland, maar bijdragen tot de economie die de agressie tegen Oekraïne voedt.

Veel van de westerse bedrijven die nog actief zijn in Rusland, behoren tot de sector van consumentengoederen. Ze maken producten als zeep, chocolade en koekjes, die ze ‘essentiële goederen’ voor de Russische bevolking noemen. De CEO van het Duitse Ritter Sport, Andreas Ronken, stelde onlangs dat ‘Russische kinderen ook graag chocolade eten’. Daarom blijft het bedrijf daar actief. Dirk Van de Put, de Belgische CEO van de Amerikaanse multinational Mondelez, die Oreos, Milka en Philadelphia-roomkaas maakt, heeft verklaard dat het investeerders ‘moreel niet uitmaakt’ of het bedrijf al dan niet in Rusland blijft.

Dat mag dan misschien wel kloppen, westerse landen nemen er maar beter nota van dat dit hun beleid inzake de oorlog in Oekraïne ondermijnt. De voortdurende verkoop van deze buitenlandse goederen legitimeert de oorlog ook bij de gewone Russen.

De belastingbijdragen van buitenlandse bedrijven zijn niet de enige manier waarop geld naar Rusland blijft vloeien. Volgens gegevens van het Center for Research on Energy and Clean Air heeft het Kremlin sinds de grootschalige invasie van Oekraïne in februari 2022 bijna 800 miljard dollar binnengehaald met de verkoop van olie, gas en kolen. Meer dan 200 miljard dollar daarvan is afkomstig uit de Europese Unie. Het Westen heeft de olie-export uit Rusland strenge sancties opgelegd, maar die gelden niet voor lng-gas dat via pijpleidingen naar Europa gaat.

Er zijn wel meer uitzonderingen. Een van de belangrijkste is het raffinage-achterpoortje: landen als India of Turkije raffineren afgeprijsde Russische ruwe olie, die ze legaal aan het Westen verkopen als diesel en benzine.

Rusland geniet steun van zijn autoritaire partners. China helpt Rusland bij de aankoop van westerse technologie. Iran en Noord-Korea leveren munitie en raketten, en in het geval van Noord-Korea zelfs troepen. Voor oorlog zijn middelen nodig. Met zijn olie- en gasreserves en mechanismen om westerse sancties te omzeilen, beschikt Rusland daar nog altijd over.

Bevroren tegoeden

Aan Oekraïense kant is de situatie is heel anders. Om aan geld en wapens te komen, kan Oekraïne er alleen maar op hopen dat internationale partners hun beloften nakomen.

Een manier om een betrouwbaardere stroom van financiële middelen op gang te brengen, zou zijn dat Oekraïne de 300 miljard dollar aan bevroren Russische staatsactiva kan inzetten voor zijn verdediging en wederopbouw. De meeste van die bevroren activa bevinden zich in België (via de Belgische effectenreus Euroclear, red.). Het land en zijn schatkist hebben uit die bevroren tegoeden al meer dan 5 miljard euro aan heffingen ontvangen.

Dat de G7 vorige week een plan heeft aangekondigd om Oekraïne 50 miljard dollar van het totaal aan bevroren tegoeden te geven, is bemoedigend. Maar de hoop dat de activa konden worden ingezet als hefboom om Poetin te dwingen zijn oorlog in Oekraïne te staken, is al lang geleden de bodem ingeslagen.

Het Westen moet doortastender optreden om de geldstromen naar Rusland via vennootschapsbelastingen en indirecte olie- en gasaankopen af te snijden. Tegelijk moet er een betrouwbaardere bron van fondsen komen om Oekraïne te steunen. De bevroren Russische staatsactiva bieden een duidelijke mogelijkheid om dat te doen.

Het Oekraïense verzet en de acties van gewone Oekraïners hebben de rest van de wereld geïnspireerd om aan de goede kant van de geschiedenis te staan. Oekraïne heeft zijn bondgenoten nodig om alle wapens in de strijd te gooien en snel en beslissend een einde te maken aan de Russische agressie.