Fiscale successieplanning is geen vies woord

Het Vlaams regeerakkoord wil onder meer ‘onrechtmatige achterpoortjes’ in de schenk- en erfbelasting sluiten. Een achterpoortje is een lacune in de Vlaamse Codex Fiscaliteit - het fiscaal wetboek - waardoor verrichtingen kunnen ontsnappen aan belastingen, of waardoor je vrijstellingen en verminderingen kan krijgen die er niet zouden zijn als de Vlaamse Codex Fiscaliteit nu werd herschreven.

Achterpoortjes zijn het gevolg van het basisbeginsel in de fiscaliteit: het legaliteitsbeginsel. Dat stelt dat voor erfbelasting een duidelijke decretale bepaling nodig is, die letterlijk en dus niet naar analogie moet worden toegepast. Ze zijn ook het gevolg van slecht gemaakte decreten en/of de spitstechnologie inzake vermogensrecht.

Nieuwe technieken worden zelden geregeld in de Vlaamse Codex Fiscaliteit, om de eenvoudige reden dat ze niet kunnen worden voorspeld. Het enige wat de decreetgever kan doen als er een opduikt, is het achterpoortje sluiten. Maar daarop wordt vrijwel altijd snel een nieuw achterpoortje gevonden, dat na verloop van tijd ook weer wordt gesloten...

Om die vicieuze cirkel te doorbreken en de fiscale achterpoortjes eens en voor altijd te sluiten kwam er een algemene fiscale antimisbruikbepaling. Maar die vormt een inbreuk op het legaliteitsbeginsel en op het rechtszekerheidsbeginsel.

De belastingplichtige moet op voorhand kunnen weten of zijn successieplanning belastbaar zal zijn of niet. Een algemene antimisbruikbepaling is alleen verzoenbaar met dat beginsel als de verrichting vooraf kan worden voorgelegd aan een onafhankelijke deskundige instantie, die zich uitspreekt of het al dan niet fiscaal misbruik betreft. Dat is in Vlaanderen niet het geval. De Vlaamse belastingadministratie (Vlabel) bepaalt wat een misbruik is en wat niet. Vlabel is met andere woorden rechter en partij.

Goed beheer

Het regeerakkoord heeft het over ‘onrechtmatige achterpoortjes’. Bestaan er dan rechtmatige en onrechtmatige achterpoortjes? Of zijn achterpoortjes per se onrechtmatig?

Door het legaliteitsbeginsel en het verbod op analogische toepassing kunnen achterpoortjes niet onrechtmatig zijn. De belastingplichtige heeft het recht de minst belaste weg te bewandelen. Als echtgenoten willen dat de langstlevende maximaal verzorgd achterblijft, een uiterst legitieme wens, moeten ze kunnen kiezen voor de minst belaste weg. Daar is niets onrechtmatigs aan.

Fiscale successieplanning is geen vies woord. Het is een recht en zelfs een plicht. Een partner die na 50 jaar lief en leed delen het comfort van zijn langstlevende partner voor een deel verwaarloost door het vermogen voor meer dan een kwart te laten afkalven (toptarief van 27%), is geen ‘goede huisvader’. Hetzelfde geldt voor de pater familias die zijn kinderen 27 procent erfbelasting laat betalen. Dat is geen goed beheer van het privévermogen.

Alleen bij fiscaal misbruik, veinzing (schijnhandelingen) en strijdigheid met de Vlaamse Codex Fiscaliteit is de planning onrechtmatig.

Achterpoortjes sluiten moet overigens op een deskundige en zorgvuldige wijze gebeuren. Het kan niet voor successieplanningen die, nog voor de strengere bepalingen in werking treden, definitief en vaak onherroepelijk tot stand zijn gekomen. Zo niet staat de rechtszekerheid op het spel. Ook mag om collateral damage te vermijden niet meer worden ‘gesloten’ dan wat redelijkerwijze nodig is.