Krapte op arbeidsmarkt verhult economische storm

De arbeidsmarkt worstelt met een enorme krapte. Volgens de jongste cijfers telde de VDAB in juli 222.058 openstaande vacatures, tegenover 214.712 ingeschreven werkzoekenden. Een hoog aantal van die vacatures vindt zijn oorsprong echter niet in economische groei. In veel gevallen wordt de vraag naar arbeid gedreven door de noodzaak tot vervanging.

De demografische ontwikkelingen blijven een belangrijke drijvende factor: voor elke 100 uitstromers op de arbeidsmarkt stromen er maar 80 in. Het Steunpunt Werk berekende dat de vervangingsvraag door de uittrede van oudere werknemers in Vlaanderen tussen 2022 en 2032 piekt met een jaarlijkse netto-uitstroom van net geen 80.000 per jaar. Bovendien doet een aanzienlijk deel van de vraag naar arbeidskrachten zich voor in niet-marktgebonden sectoren zoals onderwijs en overheidsdiensten.

Somber beeld

Ondanks die aanhoudende vraag naar arbeidskrachten geven recente cijfers over faillissementen en ondernemersvertrouwen een somber economisch beeld. In juli 2024 werden liefst 721 bedrijven failliet verklaard. De Nationale Bank meldt dat België een economische groei kende van 0,2 procent in het tweede kwartaal, met een negatieve bijdrage van de industrie en de netto-uitvoer. Een groeiend aantal ondernemingen wordt geconfronteerd met een dalende vraag, stijgende kosten en een onzekere toekomst, wat resulteert in meer faillissementen, herstructureringen, economische werkloosheid en de onderbenutting van de industriële productiecapaciteit.

De uitzendarbeid, een goede indicator van de conjunctuur, zag in juli de activiteiten terugvallen tot een niveau dat - de coronapandemie buiten beschouwing gelaten - voor het laatst opgetekend werd in 2013, te midden van de Europese schuldencrisis. Sectoren konden niet op volle capaciteit werken - de flexibele arbeidslaag die uitzendkantoren verzorgen, deelt als eerste in de klappen. Meerdere bedrijven verlengden hun periode van collectieve sluiting met een of meer weken, en een ‘zomerpiek’ bleef in veel sectoren uit.

Ook het ondernemersvertrouwen, dat al geruime tijd onder het gemiddelde zit, daalt voor de derde maand op rij. Het is een niet te onderschatten signaal van de blijvende onzekerheid die de ondernemerswereld doordringt. Kortom: onze economie draait niet langer op volle kracht.

Vals gevoel van veiligheid

Die schijnbare paradox - een krappe arbeidsmarkt te midden van een verslechterende economische situatie - leidt tot een vals gevoel van veiligheid, terwijl de tekenen van economisch onheil zich opstapelen. De vraag naar arbeidskrachten geeft de indruk van een robuuste economie. Werknemers en werkzoekenden staan wat dat betreft in een sterke positie. Het vertrouwen van consumenten blijft op peil en zij maken zich al bij al weinig zorgen over de economie en hun financiële situatie.

Op zich is dat goed nieuws. Consumenten met vertrouwen ondersteunen de economie. Maar het staat wel in contrast met de diepere problemen van een tanende economie.

Onze politici doen er goed aan voorbij de relatieve rust op de arbeidsmarkt te kijken en maatregelen te nemen ter ondersteuning van onze economie. Het hoge aantal vacatures is geen goeie indicator voor de economische conjunctuur. De signalen wijzen op een verder vertragende economie, die politieke aandacht en actie vraagt.

We hebben structurele hervormingen nodig die het groeipotentieel van onze economie opkrikken en die voeding geven aan de werkgelegenheid en vacatures van morgen. We hebben vandaag eerder dan morgen nood aan een federale hervormingsregering om de terugverdieneffecten in de begroting te realiseren en doortastende regionale regeringen die een sterk activeringsbeleid op de arbeidsmarkt voeren.