Onderwerp kandidaat-ministers aan hoorzittingen in parlement

In het Europees Parlement vonden de afgelopen weken de hoorzittingen van de kandidaat-commissarissen plaats. Op die lange en relatief zware sessies komen ze maar beter goed voorbereid voor de dag. In 2019 werden twee kandidaten weggestemd. En ook dit keer was het voor enkelen kantje boord. Na felle tegenkanting vanuit het parlement werd ook beslist een deel van de voorgestelde bevoegdheden van de Hongaarse kandidaat door te schuiven.

Over het democratische gehalte van de Europese Unie wordt weleens smalend gedaan, maar met dat soort hoorzittingen geeft het Europees Parlement een masterclass democratie aan landen als België, waar ministers worden aangeduid door politieke partijen en alleen de regering in haar geheel een vertrouwensstemming moet zien te overleven in het parlement. De facto is dat een fluitje van een cent, gezien de afspraken tussen de onderhandelende partijvoorzitters.

Het is perfect mogelijk zulke hoorzittingen ook in België in te voeren en het parlement de macht te geven om te bepalen wie gekwalificeerd is om het land te leiden. Er is geen enkele goede democratische reden om dat over te laten aan de partijvoorzitters. Hun macht is al groot genoeg.

Gedaan met twijfels

Naast het verhogen van het democratische gehalte van de regering hebben zulke hoorzittingen meerdere voordelen. Zo kan er geen commentaar meer komen op onverkozen ministers. Als volksvertegenwoordigers bepalen wie minister wordt, is het democratische deficit van ministers die niet aan verkiezingen hebben deelgenomen geen probleem meer. Via een getrapt systeem van vertegenwoordiging bepaalt dan effectief het volk wie minister wordt en wie niet.

Het zal ook gedaan zijn met twijfels over de competenties van nieuwe ministers. Al te vaak zijn pas aangeduide regeringsleden een schietschijf van het parlement omdat ze de nodige expertise zouden ontbreken. Als dat echt het geval is, kan een meerderheid van de parlementsleden die kandidaten wegstemmen.

Hoorzittingen zijn de beste manier om vooraf duidelijkheid te krijgen over het profiel en de inhoudelijke diepgang van elke potentiële minister. Ook bedenkingen over hun persoon of voorgeschiedenis kunnen worden besproken. Bij kandidaat-Eurocommissaris Hadja Lahbib passeerden alle netelige kwesties uit haar verleden: van een reis naar de Krim tot het verstrekken van visa aan Iraniërs. Door die op voorhand uit te klaren kan een minister met een clean sheet beginnen.

Hoorzittingen vertragen misschien de opstart van een regering - je hebt er algauw een paar weken voor nodig - maar zouden het democratische gehalte van de ministers sterk verhogen. Gedaan met de allesbepalende deals tussen partijvoorzitters tijdens de regeringsonderhandelingen, dit betekent echte macht voor het parlement. De volgende federale regering kan ermee beginnen, of het principe toch minstens in het regeerakkoord schrijven. Het warm water hoeft ze daarvoor niet uit te vinden. Inspiratie opdoen bij het Europees Parlement is meer dan voldoende.