Schaf de socialezekerheidsbijdrage voor werknemers af

Als een nieuwe federale beleidsploeg werk wil maken van lagere lasten op arbeid en een vereenvoudiging van de ‘koterijen’, kan ze beginnen met de socialezekerheidsbijdragen voor werknemers. Je kan namelijk niet praten over fiscale koterijen en de complexiteit van ons systeem zonder het te hebben over de parafiscaliteit of schaduwfiscaliteit.

In België betalen werknemers niet alleen belastingen, maar ook RSZ-bijdragen (13,07%) om de sociale zekerheid te financieren. Ook de werkgevers dragen bij aan de sociale zekerheid via de werkgeversbijdragen ('patronale lasten'): 27,03 procent voor bedienden en 32,60 procent voor arbeiders. Die bijdragen worden berekend op 100 procent van het loon voor bedienden en op 108 procent voor arbeiders. Dat gebeurt onbegrensd, zonder wettelijke maximumgrens, in tegenstelling tot in onze buurlanden.

De keuze om de sociale zekerheid te financieren via een aparte bijdrage van werkgever en werknemer gaat terug op de Duitse kanselier Otto von Bismarck. Bij de invoering van een sociale zekerheid in 1881 wilde hij de weerstand van werkgevers en werknemers tegen de verplichte sociale verzekeringen daarmee wegnemen.

Vandaag lijkt niemand de sociale zekerheid nog fundamenteel in twijfel te trekken. Je kan dus de vraag stellen of de werknemersbijdrage nog nodig is. Die vraag werd zelfs al geopperd in een rapport over de hervorming van de sociale zekerheid dat in januari 1951 verscheen.

Solidairder

De RSZ-bijdrage voor werknemers afschaffen leidt tot een hoger nettoloon, en dus meer koopkracht. Daarmee maken we het overheidsbeslag solidairder, want de RSZ-bijdrage is niet progressief, terwijl de belasting op loon dat wel is. Door in één beweging de belastingschijven en belastingvrije som aan te passen, kunnen beleidsmakers zich verzekeren van de gewenste lastenverlaging op arbeid.

Betekent een afschaffing van de RSZ-bijdrage geen uitholling van de sociale zekerheid? Niet per se. Ja, de sociale zekerheid verliest een deel van haar financiering, maar dat is minder problematisch dan het lijkt. De socialezekerheidsbijdragen volstaan al lang niet meer om de sociale uitgaven te financieren. Alternatieve middelen, zoals de btw, accijnzen en de personen- en vennootschapsbelasting vullen de grote pot van de sociale zekerheid. Die ‘alternatieve bronnen’ waren in 2022 al goed voor 17 miljard euro, of een vijfde van de ontvangsten van de sociale zekerheid.

Daarenboven: of het geld nu binnenkomt via een RSZ-bijdrage of via een belasting, het blijft een deel van het overheidsbeslag.

Het afschaffen van de werknemersbijdrage zou ook een grote stap zijn naar meer eenvoud en transparantie in een systeem dat alleen maar complexer is geworden. Van 100 euro loonkosten voor de werkgever houdt een klassiek gezin amper 55 euro over. De loonkloof bedraagt voor een gezin met twee kinderen dus 45 procent. Een hoge last, die door de ondoorzichtigheid van ons systeem nauwelijks zichtbaar is voor werknemers. Als werknemers makkelijker zien wat ze overhouden van hun brutoloon is alleen al dat signaal waardevol. Het kan het draagvlak om het overheidsbeslag op arbeid te verlagen alleen maar vergroten.