Stop met vermogen en investeren te stigmatiseren

België is een land van bourgondiërs. Van levensgenieters en uitgevers, van baksteenbezitters en filerijders, van eters en drinkers, van ondernemers en harde werkers. Al bij al een heerlijke club om lid van te zijn, toch?

Vreemd genoeg bestaat onder de clubleden een algemeen verspreid ongenoegen, dat zich uit in polarisatie op veel vlakken.

Vanwaar komt dat ongenoegen? De pandemie, samen met een lange periode van lage of negatieve rentes en stijgende inflatie, heeft de Belgische overheid de ruimte gegeven om een ongekend begrotingstekort op te bouwen. Een soort van permatekort met een goed gevoel. Nu de rente stijgt, wordt de rekening gepresenteerd. De hoge schuldenlast, gekoppeld aan een hoge belastinggraad, zet een enorme druk op de concurrentiekracht van de economie en de levensstandaard van de burgers.

Kapitaal ontmoedigen

In de jaren 80 stond België voor gelijkaardige economische uitdagingen met hoge inflatie, stijgende rentes en een oplopende overheidsschuld. Toen kwam er een reeks hervormingen en besparingen, inclusief een devaluatie van de Belgische frank met 8,5 procent.

De verschillen met vandaag gaan verder dan louter muntautonomie. Een van de grootste problemen waarmee België kampt, is de stigmatisering van vermogen en investeren. Vermogen wordt al te vaak gezien als iets negatiefs, iets dat zwaar belast moet worden om de socialewelvaartsstaat te financieren.

Dat is een fundamenteel verschil met het beleid in de jaren 80, toen kapitaal nog werd aangemoedigd. Het heeft geleid tot een belastingdruk die tot de hoogste in Europa behoort, wat op zijn beurt het investeringsklimaat schaadt. In plaats van kapitaal en arbeid aan te trekken, worden ze weggedreven naar landen met een gunstiger fiscaal regime. De maakindustrie sluit en verhuist.

Staatsbon

Tussen de staat en de privé wordt een almaar bitsere strijd om kapitaal uitgevochten. Een ultiem wapen daarbij was de fiscaal vriendelijke staatsbon, die kapitaal wegzoog dat anders naar de economie was teruggevloeid. Waarom financieren we de geneugten van de club, zoals goed onderwijs en infrastructuur, niet met fiscaal aantrekkelijk privégeld? Waarom stimuleren we investeringen in startende ondernemingen niet fiscaal, in plaats van ze kwijt te spelen aan het opportunistische buitenland?

Ook de focus van de overheid ligt te weinig op investeringen. Een cruciale keuze is of ze economische groei stimuleert dan wel gevoelsmatig ambeteert. Innovatie en tewerkstelling komen er niet door nieuwe wetten en betutteling, maar door goesting, winst en rechtszekerheid. In dit economisch klimaat hebben kmo’s, de motor van de Belgische economie, almaar meer moeite om kredieten te krijgen. Hoe aantrekkelijk de lage rente ook lijkt te zijn, de bereidheid om te investeren verdwijnt. De fiscale onzekerheid primeert en de bereidheid om langetermijnrisico’s te nemen stokt.

België en Europa lijken te geloven dat een economie die grotendeels op diensten draait alleen gestimuleerd kan worden door nieuwe regelgeving, zoals MiFID II, GDPR en ESG. Dat leidt tot meer controleurs, consultants en ambtenaren - niet meteen wat je verwacht van een leuke club. In een leuke club zijn de kosten redelijk en de voordelen duidelijk, stabiel en aantrekkelijk. Hier zijn de kosten hoog en de voordelen onduidelijk of ontoereikend.

Ons land staat voor een belangrijke keuze. Houden we vast aan een model waarin de overheid als een soort van supernanny centraal staat, of kiezen we voor een model dat ruimte biedt aan privé-initiatieven en innovatie?

De geschiedenis leert dat de grootste economische successen worden behaald als de overheid de juiste voorwaarden schept, maar het initiatief overlaat aan ondernemers. Het is tijd dat ons land die les opnieuw ter harte neemt en een nieuwe koers inslaat die gebaseerd is op vertrouwen in de kracht van de privésector. Alleen zo kunnen we van België weer die leuke club maken waarvan iedereen graag deel uitmaakt en het hoge lidgeld secundair is.