Vernietiging vergunning Isvag treft hele afvalsector en de burger

De vernietiging van de proefvergunning van de Isvag-afvalverbrandingsinstallatie in Wilrijk betekent een stevige aardverschuiving in het Vlaamse afvalbeleid en de sector. Terwijl we al jaren nadenken over hoe we op langere termijn de verbrandingscapaciteit kunnen afbouwen, dreigt plots op korte termijn een capaciteitstekort. Het dossier komt nu terug op de tafel van de Vlaamse regering, die het best snel te werk gaat.

De intercommunale Isvag staat in voor de verwerking van het restafval van meer dan 1 miljoen inwoners in de ruime Antwerpse regio, samen jaarlijks goed voor ongeveer 170.000 ton. Ongeveer 130.000 ton daarvan werd verwerkt in de verbrandingsoven in Wilrijk. Door de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen moet Isvag in een tijdspanne van twee weken echter op zoek naar andere installaties om dat afval te verwerken.

De Raad argumenteert dat de Vlaamse regering de milieu- en gezondheidseffecten van de stikstof- en pfas-uitstoot niet zorgvuldig heeft beoordeeld en dat de regering een proefvergunning gebruikt waarvoor ze niet dient.

Omdat Vlaanderen al decennia - terecht - kiest voor een afstemming van de verbrandingscapaciteit op het afvalaanbod, is er niet zomaar capaciteit op overschot. Wat het extra complex maakt, is dat meerdere andere Vlaamse installaties een gepland grondig onderhoud uitvoeren en ze dus tijdelijk veel minder afval kunnen verwerken. Het is nog maar de vraag of de burger en het milieu beter worden van de beslissing van de Raad voor Vergunningsbetwistingen.

Duurdere verwerking

Als al een beschikbare installatie gevonden wordt, moeten tonnen afval over grotere afstanden getransporteerd worden. Als het probleem aansleept, moeten we misschien zelfs exporteren. Nog meer kilometers dus, voor exact dezelfde verwerkingswijze.

Afval storten is geen optie voor een regio die vooruitstrevend is in afvalbeheer. Die ambities blijken ook uit de technologische stand van de installaties in Vlaanderen, die lage emissies hebben en die voortdurend zoeken naar mogelijkheden om maximaal energie uit ons afval te recupereren. Ook dat maakte voorwerp uit van geplande investeringen bij Isvag. De Vlaamse afvalverbrandingsinstallaties helpen zo de omslag te maken naar een duurzame verwarming voor bedrijven en gezinnen, via de uitbouw van warmtenetten. Het zijn al een hele tijd moderne afvalenergiecentrales, eerder dan oude ‘verbrandingsovens’.

Omdat de alternatieven voor verwerking beperkt zijn, wordt de marktpositie van installaties die in de bres moeten springen voor de verwerking van het Antwerpse afval sterker. Het transport en de verwerking van het afval zullen dus duurder worden voor gemeenten en burgers. Laat prijsstabiliteit zowel voor de lokale besturen als de burger nu net een belangrijke troef zijn van de eigen verbrandingscapaciteit waarin veel gemeenten en hun samenwerkingsverbanden vele decennia geleden investeerden.

Capaciteit afbouwen

De Vlaamse regering wil op termijn de verbrandingscapaciteit afbouwen. Ook lokale besturen streven naar minder restafval door doorgedreven selectieve inzameling. Bijgevolg is een goede afstemming tussen aanbod en capaciteit noodzakelijk. Voor dat afbouwscenario lijkt men in de eerste plaats te kijken naar de installaties in beheer van gemeenten en intercommunales, omdat die er al enkele decennia staan en niet meer zouden voldoen aan de milieunormen. Niets is minder waar. Bovendien bewijzen ze al decennialang hun betrouwbaarheid. Ook in een circulaire economie is er nood aan verbrandingscapaciteit om reststromen te verwerken die niet hergebruikt kunnen worden.

Het is duidelijk dat er op zeer korte termijn een initiatief nodig is van de Vlaamse regering om de situatie voor Isvag recht te trekken. Het dossier zet in elk geval het strategische belang van een sterke publieke afvalsector met eigen verwerkingscapaciteit in de verf. De lokale sector moet nog meer dan vandaag inzetten op samenwerking om zo een toekomstgericht project voor publiek afvalbeheer uit te bouwen. De Vlaamse overheid kan dat ondersteunen. Ze kan behalve afbouwscenario’s opstellen ook mee investeren in publieke installaties, zodat die hun plaats hebben in een klimaatneutrale samenleving.