Waarom stemmen we nog niet van thuis uit?

Op 13 oktober trekken we voor de tweede keer dit jaar naar het stemhokje. Deze keer is dat in Vlaanderen niet verplicht. Krijgen we nog voldoende mensen naar de stembus? Meer dan ooit hebben we er alle baat bij om de drempel om te stemmen zo laag mogelijk te maken. Zeker als we de volgende generatie mee aan boord willen houden.

De oplossing is simpel: maak stemmen van thuis uit mogelijk. De technologie om dat op een veilige en betrouwbare manier te doen bestaat, maar toch durven onze overheden de stap niet te zetten. Het is tijd om komaf te maken met dat wantrouwen van de politiek in technologie.

Vertrouwen

Verkiezingen gaan in essentie over vertrouwen. De verliezende partij moet het proces voldoende vertrouwen om de uitslag te aanvaarden. Daarvoor bouwen we heel wat sociale controle in. De bijzitters, de voorzitters, de mensen die staan aan te schuiven, de sobere stemhokjes, de gordijntjes... Het is allemaal bedoeld zodat iedereen kan zien dat je je stem in vertrouwen en zonder beïnvloeding kan uitbrengen. ‘De stemming is geheim’, zoals de grondwet het formuleert. Daarom zijn ook selfies verboden in het stemhokje.

Thuis kunnen we die sociale controle niet organiseren. En dus is online stemmen wettelijk onmogelijk.

Niets in te brengen tegen die redenering? Toch wel. We moeten het bestaande proces niet naar een digitale vorm willen vertalen. Daar schuilt een redeneringsfout. We moeten het stemproces herdenken, net zoals we dat voor tal van andere hoogst gevoelige dingen al hebben gedaan.

20 jaar geleden hadden we wellicht nooit gedacht dat we een grote bankoverschrijving zonder enig wantrouwen zouden bevestigen via een app als Itsme. Vandaag willen we niet anders meer. Als ik mijn smartphone vertrouw om mijn geld te beheren, waarom dan niet om te stemmen?

Tien dagen

Laat ons de knapste koppen van dit land samenbrengen om een gemakkelijk, veilig en vertrouwd systeem uit te werken. Ver moeten ze zelfs niet zoeken voor inspiratie.

Estland stemt al sinds 2005 online. En nee, niet elke Est heeft een stemhokje met gordijnen in zijn living staan. Ze pakken het anders aan. In Estland krijg je zeven tot tien dagen tijd om te stemmen, en in die periode kan je zo vaak stemmen als je wil. Elke nieuwe stem herroept de vorige. Die oplossing is bedacht voor het geval je onder druk een bepaalde stem hebt uitgebracht. Omdat je je stem alsnog kan herroepen, loont het niet mensen onder druk te zetten.

Een datakluis op je smartphone kan ook een interessante oplossing zijn. Daar blijft je stem op bewaard, alleen zichtbaar voor jou. Bij het doorsturen van de digitale stem worden alle persoonsgegevens gestript. Op die manier blijft stemmen anoniem, maar kunnen we alsnog stemmen hertellen mocht dat nodig zijn.

Folklore

Op 13 oktober stemmen we waarschijnlijk de laatste keer op de huidige stemcomputers. Hun levensduur reikt tot 2027. Koopt de overheid opnieuw soortgelijke toestellen om in een stemhokje te zetten? Of herdenken we het systeem en maken we het meer toekomstgericht?

Ook potlood en papier en stemcomputers zijn immers vatbaar voor fraude. Denk maar aan de onjuiste stemkaarten die uitgedeeld zijn aan minderjarigen bij de verkiezingen van juni. Elke oplossing moet ingebouwde controles en sluizen hebben om inmenging te voorkomen en om later het verkiezingsresultaat te kunnen controleren.

Ik draai de logica om. De oude technologie behouden zal stilaan aan het vertrouwen beginnen te knagen. Over 15 à 20 jaar krijgen we de nieuwe generatie kiezers niet meer overtuigd dat het veiliger is te gaan stemmen met een potlood dat je kan uitgommen, met papier dat onder tafel kan verdwijnen, met een magneetkaart zonder vingerafdrukcontrole of FaceID.

Schrap dus het idee dat online stemmen niet mogelijk en niet geheim kan zijn. En laat ons over een generatie terugkijken naar de stemhokjes met gordijnen en die als folklore beschouwen.