Antwerpen, waar het Vlaams Belang bleef steken

‘Voor de goei.’ Vroeger was het haast een codetaal om niet toe te geven dat je voor het Vlaams Blok stemde. Rond een stem voor het Blok hing een odium van schaamte, dus bleef het antwoord op wie je gestemd had wat omfloerst, een publiek geheim. Het legde de partij geen windeieren.

Het Vlaams Blok kende in de gemeenteraadsverkiezingen van 1988 een eerste doorbraak met bijna 18 procent van de stemmen in Antwerpen. Het werd de derde partij in de Scheldestad.

Voor de Blok-kiezers veranderde ‘hun’ Antwerpen razendsnel. Boetieks werden vervangen door nachtwinkels, bistro’s werden kebabzaken en op straat droegen almaar meer vrouwen een hoofddoek. Later zou Filip Dewinter de koekenstad ‘Antwerpistan’ noemen. Het verzet tegen het opkomende multiculturalisme werd decennialang zijn dada.

Meer nog, het Antwerpse kopstuk is de grondlegger van het radicale anti-migratieverhaal dat sinds de jaren 80 opgang maakte. Hij ontpopte zich tot grote roerganger in de strijd tegen de 'islamisering'. Met succes. Dewinters retoriek zette de toon voor de rest van Vlaanderen. Zoals de socialisten nu profiteren van het Conner-effect, had ook Dewinter vroeger een zekere invloed.

Op zondag 24 november 1991 volgde een doorbraak in heel Vlaanderen, met voor het eerst 10 procent van de stemmen. Het werd de eerste zwarte zondag, gevolgd door 8 oktober 2000, 13 juni 2004 en 26 mei 2019.

De verkiezingen van 2024 hadden er alle schijn van gitzwart te worden. Maar het Vlaams Belang won federaal slechts twee zetels. Op het Vlaamse niveau boekte de partij acht zetels winst. Met de gemeenteraadsverkiezingen gaat ze er opnieuw op vooruit, maar ze blijft in de schaduw van CD&V, Vooruit en de N-VA. De analyses raken er niet uit: was dit een zwarte zondag?

Doodvonnis

Voor de stad Antwerpen is het wel duidelijk. Van een zwarte zondag is daar hoegenaamd geen sprake. Integendeel, het Vlaams Belang - met 10 procent de vijfde partij - is er zo goed als dood. Uitgemolken door haar eigen discours van minder migranten als oplossing voor elk probleem. De extreemrechtse partij vernauwde zichzelf daarmee tot een onetrickpony. Ze vergaloppeerde zich door altijd hetzelfde riedeltje te verkondigen: omvolking, islamisering en nog eens islamisering.

De doordrammende Dewinter kon daarmee vooral de oude garde Blokkers bekoren, maar niet de Antwerpenaren van nu. Sinds 2019 telt Antwerpen meer inwoners met dan zonder migratieachtergrond. Het staat daarmee te boek als een majority-minority city: de meerderheid van de bevolking behoort tot een minderheid, met meer dan 170 verschillende nationaliteiten. In zo’n smeltkroes tekent een partij die hardnekkig blijft inzetten op ‘Onze mensen eerst’ haar eigen doodvonnis.  

Autopartij

Landelijk deed het Vlaams Belang dan wel een poging naar verbreding in wervende thema’s. De partij trok prominent de kaart van automobilisten die 'het slachtoffer zijn van pestmaatregelen’ zoals la­ge-emis­sie­zo­nes, verhoogde parkeertarieven, afgeschafte parkeerplaatsen en de voorgestelde kilometerheffing.

Behalve als antimigratiepartij heroriënteerde het Vlaams Belang zich op het platteland dus ook als een autopartij. Daarvoor viel het terug op een driloefening tijdens de campagne van 2018 in Ninove, toen kandidaat-burgemeester Guy D’haeseleer het beoogde autovrije centrum stevig op de korrel nam. Deur aan deur hekelde de frontman van Forza Ninove de maatregelen voor het verminderen van het autogebruik. Een trefzekere verkiezingsstrategie, te meer omdat mobiliteit een twistappel is voor veel lokale besturen.

Terwijl Antwerpse kopstukken van het Vlaams Belang met de fanfare voorop het debat over migratie en woke domineren, werpen andere lokale mandatarissen en militanten zich op als hoeder van de boeren en het ‘vergeten platteland’. Ze nemen het op voor paardensportliefhebbers. Vissers. Motorcrossers en mountainbikers. Kortom, voor buitensportliefhebbers die hun hobby zien verdwijnen, vaak onder druk van wat ze zien als groene waanzin.

De Antwerpse afdeling daarentegen bleef op hetzelfde nageltje kloppen. Dat van haar eigen doodskist?