De overweldigende strategie van Israël

Om een tegenstander in een gewapend conflict te dwingen de vijandigheden te staken bestaan twee belangrijke strategische opties: flexibele respons en escalatiedominantie. Met flexibele respons treed je almaar doortastender op, tot je het zelfvertrouwen van de tegenstander finaal ondermijnt.  Met escalatiedominantie daarentegen sla je meteen ongemeen hard toe, wat de omstandigheden ook zijn, met als uitdrukkelijke bedoeling de tegenpartij definitief af te schrikken.

Sinds zijn ontstaan heeft Israël steevast voor escalatiedominantie gekozen. Eerst als vergeldingsstrategie, nadien om land te veroveren.

Bij een aanval van Hezbollah in 2006 lieten aan de grens tussen Libanon en Israël drie Israëlische soldaten het leven en werden er twee gevangengenomen. Dat incident, dat een gevangenenruil met Israël als ultiem doel had, leidde tot een 34 dagen durend verwoestend gewapend conflict. Israël, dat de strategie van escalatiedominantie toepaste, veroorzaakte enorme schade in Zuid-Libanon. In een interview met een Libanese nieuwszender gaf de Hezbollah-leider toe dat hij de reactie van Israël zwaar had onderschat. Als hij de overweldigende reactie had kunnen voorspellen, had hij de militaire operatie nooit toegestaan. Toch leverde de Israëlische strategie niet het gewenste resultaat, de neutralisatie van Hezbollah, op. Integendeel.

Militaire strategieën zoals escalatiedominantie worden beoordeeld op hun effectiviteit, niet op hun morele dimensie. In een wereld zonder universele rechter hebben discussies over een rechtvaardige of onrechtvaardige oorlog buiten intellectuele of juridische kringen weinig betekenis. Staten trekken ten strijde als ze denken dat dat in hun belang is. In 1955 omschreef Dwight Eisenhower als president van de Verenigde Staten de Israëlische vergeldingsacties als ‘een hoofd voor een oog in plaats van een oog voor oog’.

Escalatiedominantie heeft Israël territoriaal geen windeieren gelegd. Ze heeft lang gediend als voorwendsel om via uitgelokte incidenten de grenzen met buurlanden of met de Palestijnse gebieden te hertekenen.

De voormalige Israëlische generaal Moshe Dayan, minister van Defensie tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967, gebruikte escalatiedominantie voor de verovering van de strategisch belangrijke Syrische Golanhoogvlakte. ‘We stuurden een tractor om ergens in de gedemilitariseerde zone te ploegen. We wisten dat de Syriërs zouden schieten. Als ze niet schoten, zeiden we dat de tractor dieper moest rijden, totdat de Syriërs erop schoten. Waarna wij de artillerie en de luchtmacht activeerden’, zei Dayan in The New York Times.

Verenigde Staten

De strategie werkte. De Golanhoogvlakte wordt nog altijd bezet door Israël en het ziet er niet naar uit dat daar verandering in komt. Israël is nooit een statusquostaat geweest. De permanente stelselmatige expansie vormt een centrale premisse van elke Israëlische militaire strategie.

Die strategie kan niet zonder de onvoorwaardelijke militaire steun van de Verenigde Staten. Die is exponentieel toegenomen sinds John F. Kennedy in 1962 onder immense druk van het Congres de eerste Amerikaanse president werd die de allernieuwste wapens naar Israël exporteerde. Wapens die open en bloot dienden voor het beschermen van het militaire nucleair project Dimona, dat het machtsevenwicht in het Midden-Oosten definitief in het voordeel van Israël deed kantelen.

Vrede in het Midden-Oosten hangt af van hoe geloofwaardig de Verenigde Staten de druk op Israël opvoeren om tot een vreedzame, duurzame en billijke oplossing van het conflict te komen. Die kans is bijzonder klein wegens de notoire impotentie van Amerikaanse presidenten en de onvoorwaardelijke steun in het Congres voor de extreemrechtse Israëlische regering. Vrede blijft daarom een vrome droom in het Midden-Oosten.