State of the Union | Harris schudde Biden en de progressieve elite nooit van zich af

Kamala Harris zag haar knap georkestreerde verkiezingscampagne rond vrijheid (Freedom!) en geluk (Joy!) ineenstorten in een pijnlijke nederlaag tegen Donald Trump. In bijna alle 50 staten - alleen in Utah en Washington niet - deed Harris het slechter dan Joe Biden in 2020. Bij alle bevolkingsgroepen, op hoogopgeleide vrouwen en senioren na, ging Trump er electoraal op vooruit in vergelijking met vier jaar geleden. Alle zeven swingstaten kozen resoluut voor Trump, al was het in Wisconsin opnieuw heel nipt.

Daarnaast komt de Senaat opnieuw in handen van de Republikeinen en behouden ze meer dan waarschijnlijk ook hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Vanaf 20 januari 2025 heeft Trump de ongebreidelde macht over het Amerikaanse overheidsapparaat, want zelfs in het Hooggerechtshof kan hij rekenen op de steun van zes van de negen rechters, van wie hij er als president drie aartsconservatieve zelf heeft benoemd.

Overcorrectie

Waar ging het mis voor Harris? Toen Biden nog kandidaat was om zichzelf op te volgen, stevenden de Democraten af op verlies. Zeker na zijn desastreuze debat tegen Trump hinkte Biden ver achterop in de peilingen. Toen de president op 21 juli een stap opzij deed en de fakkel doorgaf aan Harris, kon die in een recordtijd 1 miljard dollar ophalen en de achterstand in de peilingen goedmaken.

Het enthousiasme voor Harris was deze zomer torenhoog. Trump mokte chagrijnig en gedroeg zich als een verongelijkte kleuter. Plots was hij de kwade oude vent die vrouwen hun rechten had afgepakt en geen vat meer had op de campagne. Harris sprak een bijna feilloze speech uit op de Democratische Conventie in Chicago en maakte tijdens hun eerste en enige verkiezingsdebat brandhout van Trump.

In de peilingen had Harris nipt het voordeel, maar de Democraten begonnen te dromen van een blauwe golf. Ze maakten zich sterk dat de opiniepeilers de electorale sterkte van Trump overschatten, als overcorrectie op 2016 en 2020, toen ze Trump serieus hadden onderschat.

Biden

Een deel van de oorzaak voor de nederlaag van Harris ligt ongetwijfeld bij Biden zelf. In 2020 had hij beloofd een ‘overgangsfiguur’ te zijn en in één presidentiële termijn een brug te slaan tussen twee generaties. Maar uiteindelijk vond hij zijn gevorderde leeftijd geen probleem en klampte hij zich hardnekkig vast aan de macht, tot de druk in juli onhoudbaar werd.

Omdat de Democraten geen voorverkiezingen hadden georganiseerd, was Harris niet getest en kon zich ook geen nieuw talent ontpoppen, zoals in 2008 gebeurde met Barack Obama. Harris bleek een bijna logische keuze om Biden op te volgen - de eerste vrouw van zwarte en Indiase origine. Ze sloeg aan met haar charisma en speelse omgang met de kiezer. Wel had ze het moeilijk met specifieke beleidsvragen van de pers en aanvankelijk weigerde ze lange interviews te geven.

Ook was niet iedereen tevreden met haar keuze van Tim Walz als running mate. Veel analisten in Washington dachten dat Josh Shapiro, de populaire gouverneur van de swingstaat bij uitstek Pennsylvania, strategisch een betere keuze was geweest.

Maar als we de resultaten en de exitpolls bekijken, stellen we vast dat er twee belangrijke redenen zijn waarom Harris het onderspit heeft moeten delven.

Eerst en vooral weigerde Harris voldoende afstand te nemen van Biden en zijn beleid. Voor wie vier jaar een trouwe vicepresident was, zou dit nooit een gemakkelijke strijd zijn geweest. Maar 2024 was duidelijk opnieuw een change election. Tussen 70 en 75 procent van de Amerikanen vond dat het land de verkeerde richting uitging. Ze snakten naar verandering.

Zowel Trump als Harris was de voorbije acht jaar aan de macht. Dat het change-etiket op Trump zou kleven, was dus niet in de sterren geschreven. Ook Harris had het kunnen opeisen – ze had zelfs expliciet de toestemming van Biden om zich van hem te distantiëren. Ze had kunnen zeggen dat Biden de impact van de hoge inflatie op de koopkracht had onderschat. Dat hij immigratie volledig verkeerd had aangepakt. Ze kon beloven het over een heel andere boeg te gooien. Maar op de vraag of ze iets anders zou hebben gedaan dan Biden, was haar antwoord: ‘Nothing comes to mind.'

Woke splintergroepen

Daarnaast heeft Harris van in het begin te zwaar en te exclusief ingezet op thema’s als abortus en democratie. Voor veel Democratische beleidsmakers en kiezers zijn die belangrijk. Maar de progressieve Democratische elite in en rond Washington is zelf relatief welstellend en ondervindt weinig negatieve effecten van de immigratie. Dat onderscheidt ze van veel onafhankelijke en twijfelende Republikeinse kiezers, voor wie de thema’s economie en migratie net het belangrijkst waren.

Ook van de door Californië geïnspireerde progressieve beleidsideeën - van transgenderoperaties tot de afschaffing van de politie - heeft Harris nooit voldoende afstand kunnen nemen. Achteraf gezien was ze beter openlijk de strijd aangegaan met de meest linkse en woke splintergroepen, die het voor veel kiezers ondenkbaar maken om voor de Democraten te stemmen.

Maar uiteindelijk moeten we misschien de conclusie durven te trekken dat een groot deel van de Amerikaanse bevolking, vrouwen inclusief, nog altijd niet klaar is voor een vrouw als president. En je kan je moeilijk inbeelden dat dat in 2028 anders zal zijn.