Nicolas Bouteca | Cordon verdwijnt steentje per steentje

Ja, het cordon sanitaire is afgelopen weekend doorbroken in Ranst. Sommigen twijfelen daaraan omdat het niet met een knal gebeurde, waarbij een nationale partij met radicaal-rechts gaat samenwerken. De samenwerking is eerder het gevolg van banale dorpspolitiek. Toch is een steentje uit de muur rond het Vlaams Belang gehaald. Of die bres nog te dichten valt, is niet zeker. Misschien wordt het voortaan moeilijker dan ooit om het cordon te verdedigen.

Bij de meeste zaken in het leven hoort nuance. Zo ook bij de vraag of het cordon nu al dan niet werd doorbroken afgelopen weekend. Sommigen zweren bij de analyse dat dat niet het geval is. Open VLD en CD&V trokken onmiddellijk de lidkaart in van hun mensen op de lijst van de partij die met het Vlaams Belang zal samenwerken. En het gaat ook maar om een lokale partij, wordt gesteld. Het is dus niet een van de nationale partijen die in 1989 de afspraak over het cordon ondertekenden.

Dat is allemaal waar. Sterker nog, er valt zelfs iets te zeggen voor het argument dat het cordon de voorbije maanden werd versterkt. De N-VA, die zich van bij haar ontstaan in 2001 altijd principieel tegen het cordon had gekeerd, stelde in de aanloop naar de verkiezingen van juni dat ze elke samenwerking met het Vlaams Belang uitsloot. Op het einde van de campagne breidde voorzitter Bart De Wever die oekaze zelfs uit naar alle lokale afdelingen van zijn partij. Ook na 13 oktober zouden geen coalities met de partij van Tom Van Grieken worden gesloten.

Na maandenlang getreuzel sloot de N-VA resoluut de deur voor het Vlaams Belang omdat de Nederlandse verkiezingen hadden getoond dat je een verkiezingsoverwinning van radicaal-rechts in de hand werkt als je ruimte laat voor een eventuele coalitie ermee. De versterking van het cordon kwam er dus vooral uit strategische overwegingen. En die zijn doorgaans wendbaarder dan oprechte overtuigingen.

De vraag is dus hoe structureel de versterking van het cordon is. Dat momenteel wordt gesproken over de vorming van een federale regering speelt ook een rol. Daardoor lijkt het haast ondenkbaar dat Jean-Marie Dedecker (Lijst Dedecker) in Middelkerke kan samenwerken met het Vlaams Belang. Het cordon staat er op springen, maar als dat gebeurt, komt federaal formateur De Wever in zijn blootje te staan. Dedecker zetelt in de Kamerfractie van de N-VA. Hijzelf vreest vooral dat hij dan kan fluiten naar Vlaamse centen voor zijn gemeente.

Moeilijk te dichten bres

Ook aan de andere kant zien we een (tijdelijke?) verstrakking van het cordon rond de PVDA. Vooruit noemde in de campagne een PVDA-burgemeester in Antwerpen ondenkbaar. In Zelzate sturen de sociaaldemocraten de marxisten wandelen en vervangen ze die als coalitiepartner door de vrienden van Arizona, CD&V en de N-VA.

In Vlaanderen is er alleen in het district Borgerhout nog een kans op PVDA-bestuur. Als Groen dat tenminste wil steunen. Tenzij Vooruit zich in Molenbeek door Catherine Moureaux (PS) nog in een coalitie met de PVDA laat sleuren, zou dat van Groen de enige nationale partij in Vlaanderen maken die een samenwerking met de ‘extremen’ aangaat. Ik weet niet of dat de nieuwe lijn is die de ecologisten willen bewandelen.

De context verklaart dus sterk de zogezegde verstrakking van het cordon. Maar wat als veel mensen vinden dat de experimenten in Ranst en Ninove in de praktijk blijken mee te vallen en niet de donkerte brengen die sommigen voorspellen?

Het staat niet in de sterren geschreven dat de plekken waar het Vlaams Belang (mee) aan de knoppen zit slechter bestuurd zullen worden. Ninove mag de komende jaren zelfs rekenen op een pak extra geld dat de Vlaamse regering uittrekt voor gemeenten die met grootstedelijke problemen krijgen af te rekenen. Als het bestuur daar volgens de kiezer meevalt, wordt een belangrijk argument om niet met het Vlaams Belang samen te werken onderuitgehaald. In die zin is in Ranst en Ninove een bres in het cordon geslagen die misschien moeilijk te dichten valt.

Sterker nog, in Ranst zien we de bevestiging van een tendens die we al langer lijken waar te nemen. In de geesten van almaar meer mensen is het Vlaams Belang een partij als een ander. Men geeft zonder schroom toe ervoor te stemmen. De maatschappelijke schutskring rond radicaal-rechts wordt almaar dunner. Lokale lijsten bestaan al lang, maar ze trekken zich blijkbaar niet veel meer aan van wat men in de Wetstraat over het cordon zegt. De Dorpsstraat is in die zin geëmancipeerd en vreest niet langer het odium van het partijpolitieke Brussel op zich te laden als het radicaal-rechts omarmt.

Zo gebeurt de afbraak van het cordon steentje per steentje, en niet met een big bang. Alleen in films en op tv gebeurt dat laatste. Dat het cordon versterkt uit het verkiezingsjaar 2024 komt, is dan ook een analyse die alleen ergens hoog in een ivoren toren in de Wetstraat geloofwaardig klinkt. La Flandre profonde denkt: ‘Laat ze maar eens proberen.’