Wie stopt de ontrafeling van de Europese Unie?

Zo’n 6 miljoen Oostenrijkers trekken zondag naar de stembus. Zij bepalen welke 183 politici de komende vijf jaar zetelen in de Nationalrat, de tweede kamer van het parlement. In tegenstelling tot de recente verkiezingen in enkele Duitse deelstaten geniet deze stembusslag weinig aandacht. Er staat nochtans veel op spel.

Net zoals in Saksen, Thüringen en Brandenburg dreigt radicaal-rechts te triomferen. De FPÖ staat op kop in de peilingen en hoopt de leidende formatie te worden in de nieuwe regering. Anders dan de verkiezingen in de Duitse deelstaten heeft dat een directe impact op de Europese Unie en dus ook op België.

Warm welkom

De verkiezingsoverwinning van het AfD in Duitsland ging vooral ten koste van de partijen van de federale coalitie in Berlijn: de sociaaldemocraten, de groenen en de liberalen. Daardoor is de positie van bondskanselier Olaf Scholz verder verzwakt. Maar tot nader order blijft hij op post. Ten laatste in september volgend jaar trekken de Duitsers naar de stembus. In Wenen daarentegen komt mogelijk dit najaar een kanselier van de FPÖ aan de macht. Partijleider Herbert Kickl zal dan Oostenrijk vertegenwoordigen in de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders.

Tegen dan maakt misschien ook Bart De Wever (N-VA) zijn opwachting, toch als hij er na de lokale verkiezingen van 13 oktober in slaagt een federaal regeerakkoord te smeden tussen de partijen van de Arizonacoalitie. Belangrijker is dat Kickl zich mag verheugen op enkele politieke bondgenoten op het hoogste niveau van de EU. Zijn partij maakt deel uit van de recent opgerichte Patriotten voor Europa, waartoe ook het Vlaams Belang, de PVV van Geert Wilders en het Fidesz van Viktor Orbán behoren. Van de Hongaarse premier mag hij dus een warm welkom verwachten, naast voorspelbare verwijzingen naar de Habsburgse dubbelmonarchie. In principe staat ook de Nederlandse minister-president aan de kant van Kickl. Per slot van rekening leidt Dick Schoof een coalitie waarin radicaal-rechts de grootste partij is, hetzelfde scenario dat zich waarschijnlijk in Oostenrijk zal voltrekken.

Asielstop

In zijn eentje heeft Orbán al erg veel gedaan gekregen in de EU. Als daar nu twee bondgenoten bijkomen, zal hij zich verder gesterkt weten in zijn niet-aflatende verzet tegen Brussel, in de eerste plaats als het aankomt op migratie. De Europese Commissie houdt geld dat bestemd is voor Hongarije in omdat Orbán het vertikt de boetes te betalen die het land opgelegd krijgt van het Hof van Justitie van de EU. Zijn regering voert dus niet alleen de bestaande regels op vlak van asiel en migratie niet uit, Boedapest weigert zich ook te schikken naar het opperste juridische gezag. Zover is het intussen gekomen. Als ondermijning van de EU kan dit wel tellen.

De vraag van Den Haag om een heuse asielstop af te kondigen en dus een uitzondering te krijgen op de Europese afspraken, kan vanzelfsprekend op de nodige aanmoediging van Orbán rekenen. Straks komt daar dus mogelijk de steun van de nieuwe Oostenrijkse regering bij.

Helemaal kwalijk wordt het als de linkse regering van Scholz diezelfde opvangcrisis gebruikt om een soort noodtoestand uit te roepen. Dat laat Berlijn toe eenzijdig tijdelijke grenscontroles in te voeren aan de grenzen met andere EU-lidstaten.

Binnen de Schengenzone is die procedure weliswaar toegestaan. Denk aan de terroristische aanslagen van enkele jaren geleden of aan grote sportwedstrijden zoals het EK voetbal. Maar die noodgreep is helemaal niet bedoeld om een permanent probleem schijnbaar op te lossen, nota bene in de aanloop naar regionale verkiezingen. Dergelijke instrumentalisering dient alleen om politieke tegenstanders de wind uit de zeilen te halen. Kom dan als progressieve politici achteraf niet klagen dat radicaal-rechts zich op krek dezelfde manier gedraagt. Lang zal het alleszins niet duren.

Moskou en Peking

De uitholling van de Schengenzone door de Duitse regering kan alvast op de steun van de nieuwe Franse binnenlandminister Bruno Retailleau rekenen. Die wil net zoals radicaal-rechts een volledige migratiestop. Op die manier maakt de 'pick-and-choosementaliteit' bij de lidstaten verder school. Over de baten van EU-lidmaatschap wordt zedig gezwegen, terwijl de hoofdsteden de kosten zoveel mogelijk willen ontlopen. Zo dreigt het integratieproject van binnenuit steeds verder te ontrafelen.

En dat op een moment dat de EU van buitenaf al systematisch wordt ondermijnd. Door Moskou, Peking en Washington als Donald Trump opnieuw Amerikaans president wordt. Straks krijgt Ursula von der Leyen nog lof voor haar stevige machtsgreep als voorzitter van de Europese Commissie. Meer dan ooit zullen we haar nodig hebben om de Unie door dit woelige water te loodsen.